Celem niniejszego badania było sprawdzenie, czy wczesne nieadaptacyjne schematy (EMS) i trauma stanowią istotne predyktory dyspozycji do przebaczenia oraz czy możliwe jest wyodrębnienie typów kobiet posiadających rodziców z diagnozą zaburzeń używania alkoholu (AUD) cechujących się specyficzną konfiguracją dyspozycji do przebaczenia, nasilenia EMS oraz poczucia traumy.
Ze statystyk wynika, że nawet 43% młodych Amerykanów dorasta w rodzinach z problemem alkoholowym. Według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), konsumpcja alkoholu w Polsce w ostatnich latach systematycznie rośnie i – według raportu OECD z 2021 roku – do 5% dorosłych Polaków było uzależnionych od alkoholu. Wyniki badań sugerują, że znacząca część osób, które dorastały w rodzinach z problemem zaburzeń używania alkoholu (AUD), może być narażona na trudności w funkcjonowaniu społecznym oraz wykazywać wiele objawów psychopatologicznych. Mogą być także narażeni na doświadczanie ciężkich objawów zaburzeń lękowych, zaburzeń depresyjnych, PTSD, zaburzeń somatycznych, zaburzeń osobowości oraz trudności w funkcjonowaniu społecznym.
Dorastanie w rodzinie z problemem alkoholowym wiąże się z doświadczaniem różnego rodzaju przemocy, co może zakłócać harmonijny rozwój dziecka i przyczyniać się do pojawienia się wczesnych nieadaptacyjnych schematów (EMS). EMS definiuje się jako utrwalone, dysfunkcyjne sposoby myślenia, które są kształtowane na wczesnych etapach rozwoju i są modyfikowane oraz ewoluują przez całe życie. EMS składają się z elementów afektywnych i poznawczych oraz doznań fizycznych. Stanowią punkt odniesienia dla tworzenia wzorców relacji z innymi ludźmi i światem wraz z postawą wobec siebie.
Schematy dezadaptacyjne
Gdy podstawowe potrzeby dziecka nie są zaspokajane w relacjach z ważnymi osobami, mogą rozwinąć się wczesne schematy dezadaptacyjne (EMS). Ich formowanie obejmuje procesy biologiczne, w tym neuronalne, które są odpowiedzialne za warunkowanie lęku. Jednym z doświadczeń wpływających na rozwój EMS jest trauma. Dziecko wychowane w rodzinie z problemem AUD może być narażone na długotrwałe lub chroniczne niezaspokajanie ważnych potrzeb rozwojowych, co prowadzi do konsolidacji dezadaptacyjnych i sztywnych wzorców funkcjonowania. Te z kolei mogą prowadzić do znaczących zakłóceń na poziomie zdrowia psychicznego, relacji z innymi i podejmowania zadań rozwojowych. Traumatyczne doświadczenia mogą przyczyniać się do utrzymywania się poczucia krzywdy i hamowania rozwoju, jeśli nie zostaną wybaczone. Udowodniono, że wybaczenie rodzicowi z AUD jest sposobem na przywrócenie homeostazy i daje możliwość odzyskania zdrowia.
Dyspozycyjne wybaczenie jest rozpoznawane jako stosunkowo stała gotowość do zmiany negatywnych uczuć wobec sprawcy lub czynu na neutralne lub pozytywne. W ramach wybaczenia sytuacji rozważane jest również wybaczenie Sile Wyższej (Bogu jakkolwiek rozumianemu). Badania pokazują, że zdolność do wybaczenia jest związana ze zdrowiem psychicznym. Wybaczenie może być czynnikiem leczącym wiele trudności psychicznych osób z rodzicami z AUD.
Przebieg badania
Celem niniejszego badania było sprawdzenie, czy EMS i trauma są ważnymi predyktorami dyspozycji do wybaczenia oraz czy możliwe jest zidentyfikowanie różnych typów kobiet, których rodzice zostali zdiagnozowani z AUD i które charakteryzują się specyficzną konfiguracją dyspozycji do wybaczenia, nasileniem EMS i traumy.
W badaniu wzięło udział 150 kobiet w wieku 20–35 lat posiadających rodzica z AUD. Uczestniczki badania zostały zrekrutowane do badania za pośrednictwem ogłoszenia w mediach społecznościowych w Polsce. Użyto Skalę Przebaczenia Heartland, Kwestionariusz Schematów Younga oraz Kwestionariusz Traumy Wczesnodziecięcej.
Analiza zebranych danych
W cytowanych badaniach osoby dorastające w rodzinach z problemami alkoholowymi osiągały najwyższą intensywność w zakresie schematów Poszukiwania Akceptacji, Pesymizmu/Negatywności, Niewystarczającej Kontroli Samych Siebie oraz Nieustępliwych Standardów. W opisach tych osób zwracano uwagę na zapewnienie opieki społecznej i wrogość środowiska emocjonalnego w rodzinie, co wynika z ciągłego poszukiwania potwierdzenia własnej wartości w środowisku. W rzeczywistości samoocena nie jest oddzielona od jednostki, a jej źródło znajduje się w akceptacji i aprobacie innych. Wydaje się, że badane kompensują strach przed odrzuceniem, poszukując akceptacji i uznania. Jednocześnie poczucie porzucenia może być związane z przekonaniem, że nie jest się godnym miłości, kształtując wiarę, że bliscy są skłonni odejść.
Innym, szczególnie nasilonym schematem w badanej grupie był Samopoświęcenie, które poprawiało się wraz z większą uwagą na zaspokajanie potrzeb innych osób niż własnych. Widać tendencję do tzw. parentyfikacji, czyli zamiany ról. Dziecko staje się rodzicem dla rodzica. Ważne jest, że schemat Samopoświęcenia najczęściej kształtuje się w relacji z rodzicem, który jest określany jako słaby z powodu potrzeby pomocy, niedojrzałości, pojawienia się funkcji wymagającej wsparcia, choroby lub schorzenia.
Respondentki z rodzin z problemami alkoholowymi wykazywały również wyższą intensywność schematu Nadmiernych Wymagań/Nadmiernego Krytycyzmu. Te osoby wydają się perfekcjonistyczne, dążące do spełnienia nadmiernie wysokich wewnętrznych oczekiwań. Spełnienie tych wymagań zwykle okazuje się niemożliwe, co towarzyszy stałemu napięciu emocjonalnemu. Stawianie sobie wysokich wymagań w wielu sferach życia zawodowego i społecznego skutkuje nie tylko psychologiczną sztywnością, ale także krytyką innych. Wcześniejsze badania wykazały, że dorośli, którzy mieli uzależnionego rodzica, niejednokrotnie prezentują myślenie czarno-białe, szczególnie surowe, nawet kategoryczne i nieelastyczne. Jest to wynikiem dorastania w niekorzystnym środowisku i negatywnej komunikacji opartej na krytyce i surowości. Te osoby ciągle próbują zdobyć akceptację rodziców i udowodnić, że są godni ich miłości.
Wnioski z badania
Niewystarczająca Kontrola Samych Siebie, która jest jednym z EMS, jest znaczącym predyktorem dyspozycji do wybaczenia. Osoby z tym schematem często doświadczały Zaniedbania Emocjonalnego przez opiekunów. Jednym z mechanizmów radzenia sobie jest nakładanie na siebie wysokich oczekiwań. Być może dlatego kobiety z Niewystarczającym Samopoświęceniem czuły się zmuszone do wybaczenia pijącemu rodzicowi, zwłaszcza że również uzyskały wysokie wyniki na samopoświęceniu. Podobnie schemat Porzucenia/Niestabilności może być związany ze strachem przed utratą relacji i próbą jej utrzymania pomimo doznanych krzywd.
Ujawniono, że Zaniedbanie Emocjonalne jest znaczącym predyktorem dyspozycyjnego wybaczenia – redukcji negatywnych reakcji wobec sprawcy. Ludzie, którzy byli narażeni na niekorzystne doświadczenia w dzieciństwie – zwłaszcza ci doświadczający traumy relacyjnej – są w dorosłości bardziej empatyczni i starają się zrozumieć zachowania i postawy innych.
Uzyskane wyniki są również zgodne z wynikami badań, które udowodniły, że poczucie traumy jest ważnym predyktorem wybaczenia. Wyniki badania przeprowadzonego w grupie młodych Amerykanów, którzy dorastali w rodzinie z problemem alkoholowym, wskazują, że wybaczenie jest sposobem na odzyskanie zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego i zwiększa także intensywność dobrostanu duchowego. Wyniki innych badań wskazywały, że wybaczenie jest ogólnie związane ze zdrowiem psychicznym, wyższym dobrostanem duchowym, optymizmem, nadzieją, wdzięcznością i nawet lepszym zdrowiem fizycznym.
Istnieje kilka ograniczeń bieżącego badania. Badane kobiety najczęściej miały ojców uzależnionych od alkoholu. Kilka miało uzależnioną matkę lub oboje rodziców. W związku z powyższym niemożliwe jest uogólnienie wyników na całą populację w rodzinach z problemami związanymi z alkoholem. Zastosowany model badawczy nie uwzględniał czynników ochronnych, takich jak subiektywne zasoby czy wsparcie społeczne, ani nie oceniał jakości relacji z rodzicem z AUD i bez AUD.
Źródło:
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz