W dzisiejszych czasach nikt nie ma wątpliwości, że nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do wyniszczenia organizmu oraz negatywnie wpływa na życie zawodowe i rodzinne. Proporcja pacjentów z zaburzeniami używania alkoholu, którzy nie otrzymują leczenia, jest wyższa niż w przypadku innych zaburzeń psychicznych. Chociaż całkowita abstynencja jest idealnym celem terapii, sugeruje się, że nawet ograniczenie ilości spożywanego alkoholu znacząco poprawia stan zdrowia psychicznego i fizycznego.
Pacjenci nadużywający alkoholu są zróżnicowaną grupą, co oznacza, że przeprowadzenie dokładnej diagnozy klinicznej oraz dostępność różnorodnych programów terapeutycznych mogą zwiększyć skuteczność leczenia. Nasuwa się pytanie, czy w przypadku osób nadużywających alkoholu w różnych stadiach choroby – wstępnej, ostrzegawczej i krytycznej można poszerzyć cele terapeutyczne?
Poddano analizie skuteczność leczenia osób nadużywających alkoholu przez porównanie wyników programów ograniczania picia oraz redukcji szkód z tymi bazującymi na całkowitej abstynencji. Przygotowano zestawienie na podstawie przeglądu artykułów dostępnych w bazach PubMed i Medline z lat 1994–2021 (stan na styczeń 2023 r.). Zidentyfikowano 52 artykuły spełniające wcześniej zdefiniowane kryteria wyszukiwania. Wybrano 24 artykuły, które przeszły pierwszą selekcję i uznano je za w pełni spełniające kryteria wyszukiwania.
Kontrolowane picie
Jak wskazują autorzy artykułu, picie kontrolowane, czyli controlled drinking, wywodzi się z programu redukcji szkód, czyli harm reduction. Oznacza sporządzenie oraz realizację planu, który dokładnie określa, kiedy i w jakich okolicznościach będzie spożywany alkohol.
W artykułach poddanych analizie czytelny jest przekaz, że specjaliści psychoterapii uzależnień w wielu krajach bazują na terapii behawioralno-poznawczej i wdrażają metody proponowane przez program ograniczania picia (POP), tj. wprowadzenia takiego wzoru konsumpcji alkoholu, który polega na zmniejszaniu i kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu. Możliwa jest też terapia dwuetapowa – pacjenci, którym udało się osiągnąć cel kontrolowanego picia, są motywowani do abstynencji przez korzyści wynikające z faktu niepicia. Takie podejście umożliwia objęcie opieką tych pacjentów, którzy nie są gotowi na abstynencję. I okazuje się, że kontrolowane picie, przy wsparciu psychoterapii, daje bardzo dobre rezultaty.
Abstynencja czy kontrolowane picie?
Zauważa się jednak, że wybór celu leczenia jest determinowany przez wcześniejsze doświadczenia z terapią oraz czynniki socjodemograficzne. Pacjenci, którzy w przeszłości uczestniczyli w spotkaniach grup samopomocy lub byli leczeni na oddziałach terapeutycznych, często kierowani tam przez lekarza lub na polecenie instytucji bądź pracodawcy, zazwyczaj decydują się na abstynencję.
W Polsce POP był rekomendowany przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych od 2016 r. do realizacji w ośrodkach terapeutycznych. Jednak w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) w ośrodkach stacjonarnych obowiązuje program polegający na abstynencji. Jak wskazują autorzy analizy, NFZ nie narzuca placówkom rodzaju i celów leczenia uzależnienia od alkoholu, ale ze względu na fakt, że program ograniczania picia zakłada spożywanie alkoholu przez pacjentów, nie może być rekomendowany do realizacji na całodobowych oddziałach terapeutycznych. Należy jednak pamiętać, że osoby objęte leczeniem to jedynie nieznaczny procent pacjentów z problemem alkoholowym.
Bezpłatna aplikacja E-POP
W Polsce została opracowana specjalna aplikacja E-POP. Autorzy aplikacji zwracają uwagę, że E-POP pozwala na objęcie pomocą osób, które nie chcą korzystać z lecznictwa odwykowego, a mają potrzebę zmiany zachowań w zakresie picia alkoholu. Korzystanie z aplikacji i platformy internetowej jest anonimowe i bezpłatne. Uczestnik może w każdej chwili zrezygnować z udziału w programie. Dodatkowo dostępny jest przewodnik po aplikacji, co w znaczący sposób może pomóc terapeutom, którzy chcieliby wprowadzić takie leczenie do swojej praktyki lub chcą sprostać potrzebom większego grona pacjentów.
Badania dotyczące aplikacji E-POP miały na celu zidentyfikowanie profilu jej użytkowników. Większość z nich to osoby w wieku 30-49 lat, z równym udziałem kobiet i mężczyzn. Ponad 70% z nich współpracuje również z terapeutą. Typowy użytkownik aplikacji przyznaje, że spożywa alkohol częściej niż dwa razy w tygodniu, przekraczając normę jednorazowej dawki o 3-6 porcji. Szacuje się, że co trzecia osoba korzystająca z aplikacji ma duże szanse na ograniczenie picia.
Inne badania potwierdzają, że użytkownicy dobrze oceniają aplikację, zwracając uwagę na jej pomoc w poszerzaniu wiedzy i umiejętności w zakresie ograniczania spożycia alkoholu oraz polecają ją innym osobom. Aplikacja E-POP jest uznawana za efektywne narzędzie wspierające ograniczenie spożycia alkoholu.
Wnioski z analizy
Główne argumenty przemawiające za programem ograniczania picia to atrakcyjność celu terapeutycznego i brak utraty niektórych pacjentów już na samym początku, dla których abstynencja jest nie do przyjęcia.
Rozwój i korzystanie z różnorodnych metod terapii może wzmocnić efektywność systemu zdrowia. Szczególnie ważna jest grupa osób o tzw. mniejszym stopniu uzależnienia i młodzi pacjenci, którzy mogliby skorzystać z kontroli nad piciem, zamiast być pominięci przez system. Rozwój Internetu i darmowych aplikacji rozszerza dostęp do informacji o alternatywach dla abstynencji. Może być to ważny czynnik we wczesnym zapobieganiu i radzeniu sobie z ryzykownym piciem.
Źródło:
Anna Maria Górniak, Wojciech Hanke, Kontrolowane picie jako alternatywa dla abstynencji, Alkoholizm i Narkomania, 2/2023 vol. 36
Dodaj komentarz