Pijany nastolatek. Jak interweniować? Wskazówki dla rodziców i opiekunów

Często dorosłym zdarza się zapominać, że nastolatek nie jest dorosły. Jego sposób myślenia i postępowania są więc naturalnie jeszcze niedojrzałe. To rodzice są odpowiedzialni – również w świetle prawa – za przestrzeganie zasad i norm społecznych. Szczególnie jest to ważne w sytuacji, gdy dziecko owe reguły łamie i podejmuje ryzykowne zachowania. Odpowiednia interwencja i wsparcie są niezbędne. Jedną z takich sytuacji jest sięganie przez dziecko po alkohol. Co zrobić, gdy nasz pijany nastolatek zapuka do drzwi?

Badania wykazują, że najlepszym „czynnikiem ochronnym” są silne więzi rodzinne. Okazuje się, że wpływ rodziny może być większy niż wpływ grupy rówieśniczej. Naturalna w okresie dorastania jest potrzeba autonomii, nie oznacza to jednak zerwania więzi z rodzicami, a jedynie zmianę ich jakości. Dlatego tak ważne w tym okresie jest wyznaczenie nastolatkom jednoznacznych reguł, zwłaszcza dotyczących używek – jasne ustalenie zasad, monitorowanie ich i jednoczesne wsparcie w przeżywaniu ewentualnych trudności.

Na co zwracać uwagę i jak interweniować?

Odpowiedź na te pytania uzależniona jest od tego, z jaką skalą problemu mamy do czynienia.

Swego rodzaju sygnałami ostrzegawczymi mogą być następujące zachowania dziecka:

• Chwiejność emocjonalna i zmiany nastroju,
• Niechęć do rozmów, zamykanie się w sobie,
• Wagary i znikanie z domu bez powodu,
• Zmiana towarzystwa i „ukrywanie” nowych znajomych,
• Pogorszenie wyników w nauce, problemy z zachowaniem,
• Zmiany w wyglądzie zewnętrznym,
• Kłamstwa,
• Rezygnacja z dotychczasowych pasji i zainteresowań,
• Problemy somatyczne (bóle głowy, żołądka, itp.)
• Kradzieże drobnych sum z domu,
• Reagowanie rozdrażnieniem na próby podjęcia rozmów o alkoholu.

Te zachowania nie musza wskazywać na spożywanie przez dziecko alkoholu, ale mogą świadczyć również o innych zachowaniach ryzykownych.

Poziom pierwszy – podejrzenia

Jeżeli jednak nie masz „twardych dowodów”, a jedynie podejrzenia, najlepszym sposobem interwencji będzie życzliwa i spokojna rozmowa. Nie pouczanie i pretensje, ale rozmowa, w której dziecko usłyszy, że jest kochane, ważne, szanowane i otoczone troską. W ten sposób bliska relacja z dzieckiem będzie budowana i podtrzymywana.

W trakcie rozmowy wysłuchaj, co dziecko ma do powiedzenia i przedstaw swoje stanowisko na temat używek. Jednocześnie uzasadnij, jakie jest ryzyko picia alkoholu w tak młodym wieku. Ustalcie lub przypomnijcie wspólnie zasady dotyczące alkoholu. Powinny być one jasne dla wszystkich członków rodziny, rozumiane przez wszystkich tak samo i konsekwentnie przestrzegane, ponieważ niewyraźnie zakreślona granica może zachęcać do jej przekraczania. Konsekwencja nie może jednak oznaczać kary, ani być zachowaniem wymierzonym ze złością. Pamiętaj, że zasady chronią pewne dobro, a nawet ich złamanie i poniesienie konsekwencji musi odbywać się z troską i wsparciem. Na koniec zapewnij dziecko o swoim wsparciu i gotowości pomocy. Jednocześnie jednak… zaufaj. Przestrzeganie zasad nie oznacza nadmiernej kontroli.

Poziom drugi – dziecko wraca do domu pod wpływem alkoholu

Jeśli taka sytuacja zdarzyła się po raz pierwszy, oznacza to, że istnieje jakieś zagrożenie. Tu również sprawdzi się rozmowa interwencyjna.

Czytaj też:

Jak rozmawiać z dzieckiem o alkoholu?
Dlaczego nastolatki sięgają po alkohol?

Należy pamiętać, że nastoletnie dziecko tym bardziej potrzebuje zapewnienia, że zawsze może liczyć na pomoc i wsparcie. Podczas rozmowy pamiętaj jednak o kilku zasadach.

1. Nie podejmuj jej z dzieckiem, które pozostaje pod wpływem alkoholu. Odnieś się jedynie do faktów (np. czuję od ciebie alkohol) i poinformuj, że porozmawiacie na spokojnie kolejnego dnia. Nie daj się wciągnąć w słowne przepychanki, ale jednocześnie bądź uważnym rodzicem na wszelkie fizjologiczne kwestie (np. wymioty dziecka po alkoholu).
2. Przygotuj się do rozmowy i spróbuj rozładować emocje, które towarzyszą temu, co się stało, zanim do niej przystąpicie. Pamiętaj, że sytuacja emocjonalna twojego dziecka też nie jest komfortowa.
3. Zadbaj o odpowiedni czas i miejsce. Niech nic wam nie przeszkadza.
4. Zacznij od zapewnienia o swojej miłości i trosce. Zapewnij, że zależy ci na szczęściu dziecka i zawsze jesteś gotowa/y mu pomóc. Zapytaj nastolatka, czy wie, jakie normy zostały złamane. Przywołaj fakty i nie reaguj emocjonalnie. Zapewnij, ze ufasz, wierzysz i oferujesz wsparcie. Zapytaj też, czego oczekuje od ciebie.

Poziom trzeci – dziecko ponownie łamie zasady abstynencji

To moment, w którym pojawia się realne niebezpieczeństwo, dlatego wymagana jest konsekwencja i ścisłe monitorowanie zachowań dziecka. Prowadząc z nim rozmowę mów o swoich uczuciach – rozczarowaniu, smutku, niepokoju, złości, ale jednocześnie zapewniaj o trosce i miłości, które ci towarzyszą.

Na początek przedstaw fakty dotyczące złamania abstynencji i przypomnij o konsekwencjach. Wysłuchaj, co dziecko ma do powiedzenia, zapytaj o okoliczności spożywania alkoholu i przypomnij nastolatkowi o szkodach, jakie wywołuje picie.

Poziom czwarty – alarmowy

Jeżeli czujesz od dziecka alkohol, w domu znajdujesz schowane opakowania po trunkach, słyszysz od innych rodziców, że dziecko przynosi alkohol na spotkania towarzyskie, ktoś widział je pijące lub kupujące trunki, a poza tym szkoła informuje cię o swoich podejrzeniach, nie miej oporów by szukać pomocy na zewnątrz.

Możesz zacząć od rozmowy z psychologiem/pedagogiem szkolnym czy też skontaktować się z najbliższą poradnią psychologiczno-pedagogiczną. Specjaliści pomogą w faktycznej ocenie stopnia zagrożenia i wskażą (jeśli taka będzie potrzeba) punkty pomocy specjalistycznej.

Czas trudny dla obu stron

Emocje towarzyszą zarówno tobie, jak i dziecku. Jednak to zawsze rodzic jesteś stroną dojrzalszą i bardziej odpowiedzialną. Dlatego miej pewność, że dziecko usłyszało życzliwość, zapewnienie o pomocy i słowa miłości. Sprawdź, czy dziecko nie potrzebuje pomocy np. w obszarze asertywności w grupie rówieśniczej.

Mów o swoich uczuciach, ale nie szantażuj i nie kontroluj. Dobry kontakt z nastoletnim dzieckiem to pewność, że ono również ma na uwadze rodzicielskie uczucia. Powie o swoich problemach i zadzwoni w razie kłopotów. Rozmowa i wzajemne wsparcie to podstawy.

Źródło:

„Twój nastolatek a alkohol. Rodzicielskie interwencje„, Poradnik dla rodziców i opiekunów, PARPA