O dzieciach ze zdiagnozowanym FAS mówi się, że są o połowę młodsze od rówieśników w rozwoju społecznym. Trudniej im radzić sobie w relacjach z rówieśnikami i w sytuacjach konfliktowych. Najnowsze badanie pokazuje społeczne funkcjonowanie dzieci, u których zdiagnozowano płodowy zespół alkoholowy. Wyniki dzieci, u których stwierdzono FAS, porównano z wynikami dzieci z grupy kontrolnej, dobranej pod względem poziomu funkcjonowania intelektualnego. Łącznie zbadano ośmioro dzieci w wieku 13–16 lat.
FAS, czyli płodowy zespół alkoholowy, to zespół wad wrodzonych i zaburzeń (zwłaszcza w ośrodkowym układzie nerwowym), do których doszło u dziecka w okresie prenatalnym w wyniku ekspozycji na szkodliwe działania alkoholu.
Rozwój społeczny dzieci z FAS
Badania pokazują, że dzieci z FAS trudniej radzą sobie z nauką, mają problem z akceptacją obowiązków, wykonywaniem niektórych poleceń oraz radzeniem sobie z emocjami.
Więcej w artykule „Dzieci z FASD w szkole”
Wśród następstw psychicznych FAS wymieni się m.in.:
- zaburzenia sensoryczne, które mogą polegać na trudnościach w odczuwaniu bodźców, np. głodu czy bólu, oraz błędnym ich odbieraniem, np. smaku, zapachu. Mogą też pojawiać się fałszywe wrażenia zmysłowe, odczytywane często jako nadwrażliwość. Jak wskazano w raporcie z badania, dzieci nadwrażliwe to dzieci albo lękliwe i wycofujące się z eksploracji otoczenia, albo agresywne i buntownicze. Ta forma zachowania może być sposobem ich adaptacji do ponadprogowego odczuwania bodźców dochodzących ze świata zewnętrznego.
- zaburzenia uwagi, uczenia się. Dzieje się tak ze względu na tendencję do rozpraszania uwagi, krótki czas koncentracji, trudności z kontrolą impulsów, które wraz z zaburzeniami natury sensorycznej i funkcji wykonawczych mogą prowadzić do uogólnionych trudności w procesie uczenia się. To wpływa również na zdolności związane z elastycznością w myśleniu i współpracą z innymi ludźmi.
- Zaburzenia językowe i umiejętności komunikowania się. Dzieci, u których stwierdzono FAS, mają większe trudności w używaniu języka w bardziej skomplikowanych kontekstach społecznych. Mają trudności z rozumieniem metafor i nazywaniu emocji, jakie przeżywają. Deficyty w obrębie kluczowych zdolności komunikacyjnych utrudniają im włączanie się do grupy rówieśniczej i utrzymywanie relacji z rówieśnikami.
- deficyty wyższych procesów psychicznych, takich jak planowanie, wnioskowanie, podejmowanie decyzji czy ocenianie. To również pozajęzykowe trudności w porozumiewaniu się, takie jak trudności ze zrozumieniem kontekstu wypowiedzi, jej tonu, melodii czy ukrytych w niej znaczeń pozawerbalnych.
Autorzy badań podkreślają, że opisane zaburzenia mogą być efektem wrażliwości prawej półkuli na teratogenne działanie alkoholu. Każde z tych zaburzeń może znacząco wpływać na funkcjonowanie społeczne dzieci z FAS.
Rozwój moralny dzieci z FAS
Autorzy raportu zdefiniowali rozwój moralny jako poziom procesów wartościowania. Oparli się na teorii zakładającej, że rozwojowi struktur poznawczych towarzyszy rozwój moralny. Jak wskazują, osoby różnią się tempem przechodzenia przez sekwencje stadiów i nie wszystkie osiągają najwyższe stadia rozwoju.
Sekwencja stadiów rozwoju społeczno-moralnego ma charakter uniwersalny i są to następujące poziomy i stadia:
- poziom prekonwencjonalny (moralność unikania kary oraz moralność własnego interesu),
- poziom konwencjonalny (moralność interpersonalnej harmonii i konformizmu oraz moralność prawa i porządku społecznego),
- poziom postkonwencjonalny (moralność umowy społecznej oraz moralność uniwersalnych zasad etycznych).
Pierwszy z poziomów jest typowy dla dzieci. Skupiają się one na sobie, natomiast kategorie dobra i zła wiążą się dla nich z fizycznymi konsekwencjami działania (stadium moralności unikania kary). Ponadto dzieci podejmują działania, którymi instrumentalnie zaspokajają własne potrzeby (stadium moralności własnego interesu).
Drugi poziom to etap, na którym pojawia się już umiejętność rozważań moralnych, zarówno danej osoby i konkretnych zdarzeń, jak i społeczeństwa czy grupy oraz funkcjonujących w nich reguł i zwyczajów.
Wchodząc na trzeci poziom człowiek staje się osobą autonomiczną wobec porządku społecznego, tradycji i standardów. Cechuje ją indywidualny stosunek do systemów wartości (stadium moralności umowy społecznej) oraz akceptacja uniwersalnych zasad sprawiedliwości, wzajemności i równości ludzkich praw (stadium moralności uniwersalnych zasad etycznych).
Wraz z rozwojem, każdy człowiek powoli wchodzi w kolejne stadia (każdy w swoim tempie). W przypadku jednak dzieci z diagnozą FAS na skutek biologicznych uszkodzeń mózgu i będących ich konsekwencją zaburzeń natury poznawczej, rozwój moralny nie przebiega inaczej. Dzieci te mogą zatem osiągać niższe stadium rozwoju moralnego w porównaniu z rówieśnikami.
Podsumowanie
W raporcie podkreślono, jak ważna w terapii dzieci z FAS jest wczesna i trafna diagnoza, uzupełniania w toku życia. Daje ona większe możliwości wyrównywania szans rozwojowych i stymulowania rozwoju dzieci. Bo choć ekspozycja na alkohol ma miejsce w okresie prenatalnym, skutki tego są widoczne stopniowo w procesie rozwoju. Różne funkcje rozwijają się z opóźnieniem i nie zawsze osiągają poziom odpowiedni do wieku dziecka. Okazało się, że dzieci ze stwierdzonym FAS mogą dobrze wypadać w testach, a mimo to ujawniać liczne problemy natury społecznej i rozwojowej i są one niezależne od ilorazu inteligencji.
Dzieci, które brały udział w badaniu nie przekroczyły trzeciego stadium rozwoju moralnego. I choć okazało się, że podlegają silniejszym niż większość rówieśników wpływom rodzicielskim, ich niedostosowanie do oczekiwań otoczenia i bierność mają negatywne skutki w procesie osiągania samodzielności.
Brak wiedzy o skutkach FAS prowadzi do sytuacji, w której opiekunowie, rodzice i wychowawcy skarżą się na infantylne zachowania, otaczanie się młodszymi rówieśnikami czy brak rozumienia wymagań, jakie są stawiane przed dzieckiem. Jak podkreślono: „dziecko, maskując deficyty w obszarze rozwoju społecznego, próbuje dostosować się do niezrozumiałych wymagań otoczenia poprzez naśladownictwo, „wklejanie” – we własne wypowiedzi – cudzych opinii czy też poprzez próby wykonania poleceń tak, jak je zrozumiało. Takie zachowanie dziecka często prowadzi do jego karania”.
Źródło:
https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/813/661
Fot. Aedrian, Unsplash.com
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz