Za przemoc domową jest odpowiedzialna wyłącznie osoba, która tę przemoc stosuje. Istnieją jednak czynniki ryzyka wystąpienia przemocy. Oznacza to, że zwiększają one prawdopodobieństwo jej pojawienia się, ale nigdy nie są jej przyczyną. Jakie mogą być źródła przemocy w rodzinie?
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zdefiniowała przemoc domową, wskazując, że jest „to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.
Jest to więc działanie intencjonalne, opierające się na dysproporcji sił i naruszające prawa i dobra osobiste innych członków rodziny, powodując ich cierpienie i szkody. Działanie to może przybierać formy przemocy fizycznej, psychicznej (emocjonalnej), ekonomicznej. Jedną z form przemocy jest również zaniedbanie.
Statystyki są przerażające – tylko w ubiegłym roku odnotowano ponad 88 tys. przypadków przemocy w rodzinie.
Jakie są źródła przemocy w rodzinie?
Doświadczanie przemocy w dzieciństwie
Osoby stosujące przemoc najczęściej powielają wzorce ze swojego dzieciństwa. Ich młodzieńczy świat składał się z osób krzywdzonych i krzywdzących, a przemoc była najbardziej skutecznym narzędziem oddziaływania na drugiego człowieka. Funkcjonują więc w przekonaniu, że jest to wzorzec zapewniający prawidłowy rozwój dzieci, a przemoc postrzegając jako cyt.: „element niezbędny do właściwego funkcjonowania rodziny, zapewniający porządek, szacunek i dyscyplinę”.
Osoby stosujące przemoc mają problemy z empatią, odczuwaniem stanów emocjonalnych innych osób, a co za tym idzie – nie potrafią wczuć się w sytuację osoby, którą krzywdzą.
Normy społeczne i kulturowe
W wielu środowiskach wciąż są akceptowane przemoc fizyczna i psychiczna oraz stosowanie kar cielesnych wobec dzieci. Istnieje społeczne przyzwolenie na tego typu zachowania wobec najbliższych. Znajduje to wyraz np. w „żartobliwych” powiedzeniach i przysłowiach, które dają osobom stosującym przemoc usprawiedliwienie, a czasem uzasadnienie do jej stosowania.
Autorzy raportu podkreślają również, że wciąż funkcjonuje przekonanie jakoby przemoc w rodzinie była sprawą tylko prywatną, a każda interwencja służb (policji, pomocy społecznej) jest traktowana jako ingerencja mogąca prowadzić do rozpadu rodziny. Takie powszechne podchodzenie do tego tematu skutkuje tym, że osoba stosująca przemoc utwierdza się w przekonaniu, ze jest bezkarna. Z kolei u osoby doświadczającej przemocy podsyca to poczucie bezradności. W takich okolicznościach niezwykle trudno o poprawę sytuacji rodzinnej.
Używanie substancji psychoaktywnych
Alkohol, narkotyki, leki – wszystkie te środki psychoaktywne mają znaczny wpływ na organizm człowieka, a ich stosowanie zwiększa także występowanie przemocy w rodzinie. Człowiek pod ich wpływem ogranicza kontrolę nad swoim zachowaniem, z większym prawdopodobieństwem reaguje gniewem i złością. Dodatkowo środki te wpływają na zaburzenie oceny sytuacji i mogą powodować błędną interpretację zachowań innych osób.
W rodzinach z problemem alkoholowym przemoc domowa występuje znacznie częściej. Jak podkreślono: „alkohol może sprzyjać stosowaniu przemocy bądź ją zaostrzać z uwagi na fakt, iż ‘usypia on wewnętrzne hamulce’. Ze statystyk policyjnych dotyczących procedury ‘Niebieska Karta’ wynika, że około 60% sprawców w chwili interwencji było pod wpływem alkoholu”.
Stres
Istotnym czynnikiem ryzyka zachowań przemocowych jest tzw. stres społeczny, czyli ten związany z sytuacją socjalno-ekonomiczną i zdrowotną rodziny. Zauważono, że jeżeli w rodzinie pojawiają się kłopoty o charakterze finansowym lub mieszkaniowym, towarzyszy im frustracja i napięcie, które mogą sprzyjać przemocy domowej. Podobnie jest w przypadku przewlekłej choroby psychicznej, fizycznej lub niepełnosprawności.
Czynnikami stresogennymi są również: przedłużające się problemy w innych obszarach życia, nierozwiązane konflikty rodzinne, niesatysfakcjonujące życie, związek oraz duża dysproporcja między małżonkami (partnerami) w zakresie wykształcenia, zarobków, prestiżu czy pozycji społecznej.
Brak pomocy, wsparcia, narzędzi
Czyli wszelkiego rodzaju zasobów pomocnych w walce z przemocą. Mowa tu zarówno o relacjach międzyludzkich (osoba doświadczająca przemocy często szuka wsparcia w rodzinie, przyjaciołach, znajomych z pracy). Pozytywne relacje są czynnikami chroniącymi przed przemocą w rodzinie. Drugim aspektem jest zaplecze intelektualne, społeczne, materialne. Jak podsumowują autorzy cytowanego źródła: „brak tych zasobów oraz dodatkowo negatywne doświadczenia z dzieciństwa i budowanych relacji w dorosłym życiu z pewnością utrudniają czy wręcz hamują proces wychodzenia z przemocowej relacji”.
Źródło:
„Przemoc w rodzinie: Niezbędnik informacyjny dziennikarza”, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Warszawa 2019
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz