Uzależnienia u dzieci alkoholików. Wyniki badań

Wiedza na temat podatności dzieci z rodzin z problem alkoholowym na uzależnienia znacząco rozwinęła się na przełomie XX i XXI wieku. W badaniach nad zdrowiem psychicznym dzieci alkoholików wyróżnia się dwa główne nurty – biologiczny i psychospołeczny. Jaką rolę w rozwoju choroby alkoholowej odgrywają geny?

W ustaleniu, co konkretnie wpływa na biologiczną podatność dzieci alkoholików na problemy alkoholowe i inne zaburzenia psychiczne, pomogło przede wszystkim rozróżnienie i ustalenie roli czynników genetycznych i środowiskowych. Eksperci podkreślają, że indywidualna podatność dzieci alkoholików na rozwój zaburzeń psychicznych jest wypadkową obu rodzajów oddziaływań.

Liczne badania udowodniły przede wszystkim, że istnieją geny odpowiedzialne za metabolizm alkoholu (ADH i ALDH). Jest to o tyle istotne, że geny te mają wpływ na nasze zachowania związane z piciem. Nie jest to jednak prosta zależność, która polegałaby na dziedziczeniu decydującego genu i nie oznacza to, że z chorobą alkoholową można się urodzić.

„Nadal nie ma przekonujących dowodów na istnienie specyficznego miejsca w ludzkim genomie odpowiedzialnego za nadużywanie i uzależnienie od alkoholu” – czytamy w publikacji Lidii Cierpiałkowskiej i Iwony Grzegorzewskiej pt. „Dzieci alkoholików w perspektywie rozwojowej i klinicznej”. Znaczące mogą być zależności między występowaniem konkretnego genu a chromosomami i innymi czynnikami biologicznymi.

Autorki jednocześnie informują, że: „siła współczesnych dowodów naukowych wskazuje, że czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w powstawaniu niektórych form alkoholizmu. Opierając się na aktualnych wynikach badań, można uznać, że nadużywanie i uzależnienie od alkoholu jest zdeterminowane genetycznie”. Wnioski te wyciągnięto m.in. na podstawie badań porównawczych: analizowano zachowania i modele uzależnienia u osób ze sobą spokrewnionych.

W ten sposób zidentyfikowano wiele cech biologicznych, które są „przenoszone” genetycznie wraz z podatnością na alkoholizm. Cechy te mogą posłużyć jako „markery identyfikujące” podwyższone ryzyko uzależnienia u danej osoby. „W badaniach nad dziećmi alkoholików poszukuje się tzw. markerów cechy, które związane są z indywidualną predyspozycją do wystąpienia zaburzenia i pojawiają się zazwyczaj przed wystąpieniem choroby. W badaniach tego typu porównuje się osoby o wysokim ryzyku uzależnienia (dzieci alkoholików) z osobami o niskim ryzyku uzależnienia, pochodzące z rodzin bez problemu alkoholowego Tego typu markerami mogą być, oprócz genów, wrażliwość na etanol, aktywność neurofizjologiczna, czynność elektryczna mózgu (tzw. potencjały wywołane) oraz czynniki biochemiczne” – czytamy w publikacji.

Uzależnienie zaczyna się od konkretnych reakcji mózgu na kolejne dawki alkoholu. Reakcje te są związane z hormonami, aczkolwiek nie każdy organizm reaguje na alkohol tak samo. To właśnie ten rodzaj reakcji na alkohol dziedziczymy po przodkach. Za to, jak czujemy się pod wpływem alkoholu i jak go tolerujemy odpowiadają konkretne geny i to one mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Jednak na kształtowanie się podwyższonego ryzyka uzależnienia mają wpływ też inne czynniki. Geny tylko ułatwiają rozwój choroby alkoholowej. Naukowcy podkreślają, że czynniki genetyczne nie wystarczą, by uzależnić się od alkoholu, jednak osoby z rodzin z problemem alkoholowym są uznawane za szczególnie zagrożone, zatem powinny one szczególną uwagę zwracać na swój sposób picia.

Czytaj też: Dzieci alkoholików bardziej skłonne do popełnienia samobójstwa.

Źródło: „Dzieci alkoholików w perspektywie rozwojowej i klinicznej”, Lidia Cierpiałkowska, Iwona Grzegorzewska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2016