Zdolności poznawcze to procesy przetwarzania informacji. Wśród nich wymienia się m.in. percepcję, uwagę, pamięć, język i myślenie. Pozwalają one odbierać to, co dzieje się w naszym otoczeniu, gromadzić i przetwarzać zebrane informacje, a następnie wyprowadzać je ponownie na zewnątrz w formie reakcji, czyli naszego zachowania. Spożywanie alkoholu upośledza te procesy, a im częściej i więcej pijemy, tym cięższe są te zmiany.
Częstsze zaglądanie do kieliszka może prowadzić do upośledzenia zwłaszcza w dwóch obszarach. Pierwszym są zdolności wzrokowo-przestrzenne (spostrzegawczość, zapamiętywanie rozmieszczenia obiektów względem siebie w przestrzeni dwu- i trójwymiarowej) przydatne choćby podczas prowadzenia samochodu czy składania mebli. Drugi to wyższe procesy poznawcze, a więc zdolność myślenia abstrakcyjnego, planowanie, tworzenie pojęć, formułowanie sądów czy podejmowanie decyzji.
Upośledzone poznawanie
Alkohol silnie oddziałuje na mózg, w szczególności na hipokamp, który w głównej mierze odpowiada za pamięć. Jednak dzięki niemu potrafimy również dostrzegać figury przestrzenne czy obiekty trójwymiarowe. Spożycie alkoholu upośledza funkcjonowanie tej struktury, co przekłada się m.in. na zaburzony odbiór przestrzeni – pojawiają się trudność w ocenie odległości i proporcji.
Nadmierne i długotrwałe picie może także powodować trwałe uszkodzenie czy nawet zanik hipokampu.
Zaobserwowano także wpływ alkoholu na ciało migdałowate, które uczestniczy w przetwarzaniu emocji, w tym strachu. W przypadku upojenia alkoholowego informacje o potencjalnym zagrożeniu nie są w mózgu przetwarzane prawidłowo. Osoba pod wpływem alkoholu mniej się boi, ponieważ alkohol zakłóca możliwość prawidłowej oceny sygnałów emocjonalno-społecznych płynących np. z mimiki czyjejś twarzy (wyraz strachu, gniewu, itd.), i odcina od możliwości odpowiedniej reakcji, np. w przypadku zagrożenia.
Wreszcie wpływ alkoholu na móżdżek. Choć jego podstawowymi funkcjami są te związane z koordynacją ruchową i zachowaniem równowagi, pełni on także funkcje poznawcze, np. kontroluje ruchy gałek ocznych. Zaobserwowano, że pod wpływem alkoholu osoba pijąca nie tylko ma problem z zachowaniem równowagi, ale też występują u niej zaburzenia w obrębie narządu wzroku – m.in. oko pracuje wolniej, nie nadąża za przemieszczającymi się przedmiotami.
Zaburzone wykonywanie
Funkcje wykonawcze to umiejętności poznawcze umożliwiające kontrolowanie i samoregulację zachowania. Pozwalają one skutecznie realizować aktywność powziętą w procesie poznawczym, czyli reagować na przyswojoną informację. W normalnych warunkach jest to działanie celowe, intencjonalne, logiczne, adekwatne i dobrowolne.
Funkcje wykonawcze to np. hamowanie, podzielność uwagi, odraczanie reakcji, samokontrola i kontrola emocjonalna, przeszukiwanie pamięci i przywoływanie wspomnień. Alkohol, spowalniając pracę mózgu i powodując zmiany w płacie czołowym, wpływa także na samo wykonywanie czynności. Zaburzając pracę ciała migdałowatego alkohol może powodować, że pijący nie będzie odczuwał lęku np. przed jazdą autem w stanie upojenia, a jednocześnie – wpływając na płat czołowy – osobie pijanej nie „włączy się” mechanizm samokontroli i hamowania, które mogłyby go przed takim działaniem powstrzymać.
Idąc o krok dalej, należy również przywołać funkcje ekspresyjne, czyli m.in. mówienie, rysowanie lub pisanie, manipulowanie, gesty, ekspresję twarzy lub ruch, na podstawie których wnioskuje się o aktywności umysłowej. One również mogą zostać upośledzone wskutek picia alkoholu.
Czytaj więcej: Zaburzenia funkcji poznawczych w wyniku nadużywaniu alkoholu
Źródła:
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnins.2020.00102/full
definicje za: M.D. Lezak, D.B. Howieson, D.W. Loring (2004) Neuropsychological assessment. 4-th edit. New York: Oxford University Press
Fot. Kelsey Chance, Unsplash.com
