Świadome, zaangażowane, rodzicielstwo może obniżać skłonność dziecka do uzależnienia, a także działać ochronnie przed używaniem substancji. W omawianym badaniu sprawdzano, czy sposób wychowania w dzieciństwie jest związany z samokontrolą i czy samokontrola z kolei wpływa na późniejsze nadużywanie substancji w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości.
Używanie substancji psychoaktywnych jest poważnym międzynarodowym problemem zdrowotnym. Alkohol i narkotyki powodują rocznie około 3,5 mln zgonów (Światowa Organizacja Zdrowia, 2021). Rozpoczęcie używania substancji zwykle zaczyna się w okresie dojrzewania (Poudel i Gautam, 2017), który jest okresem krytycznym dla rozwoju mózgu, w tym podwyższonej aktywności regionów nagrody i większej plastyczności w porównaniu z dorosłością (Spear, 2013). Stąd sugerowano, że używanie substancji jest jeszcze szkodliwsze w okresie dojrzewania niż w jakimkolwiek innym późniejszym etapie życia (Silins i in., 2014; Sun i in., 2022). Badania naukowe pokazują, że stosowanie substancji psychoaktywnych w okresie dojrzewania zwiększało prawdopodobieństwo wczesnej ciąży, uzależnienia od narkotyków i zaangażowania w zachowania przestępcze (Odgers i in., 2008), a także wiązało się z nasiloną agresją i gorszym samopoczuciem w wieku dorosłym (Shanahan i in., 2021).
Rozpoznano cechy indywidualne, takie jak umiejętność zarządzania własnymi zasobami czy samokontrola, określone jako czynniki chroniące przed używaniem substancji przez młodzież (Leinberg i Lehmann, 2020; Rodríguez-Ruiz i in., 2021). Podobnie mogą wpływać czynniki kontekstowe, takie jak pozytywne rodzicielstwo, chroniące przed używaniem substancji przez młodych ludzi (Trucco, 2020).
Istnieje wiele dowodów na temat potencjalnego wpływu rodzicielstwa na używanie substancji psychoaktywnych. Brakuje jednak informacji dotyczących wpływu różnych wymiarów relacji rodzic-dziecko na używanie substancji na różnych etapach dorastania i wczesnej dorosłości. Niska samokontrola została zidentyfikowana jako czynnik ryzyka używania substancji i wiadomo, że niekorzystne wymiary relacji rodzic-dziecko mogą być związane z niskim poziomem samokontroli u nastolatków.
Dlatego celem obecnego badania było określenie modelu prospektywnego wpływu różnych wymiarów relacji rodzic-dziecko w dzieciństwie (zaangażowania rodziców, pozytywnego rodzicielstwa, nadzoru rodzicielskiego, zaufania dziecka, autorytaryzmu i awersyjnego rodzicielstwa) na używanie substancji oraz przeanalizowanie, czy w tych relacjach występuje niski poziom samokontroli. Opierając się na teorii kapitału społecznego, badacze postawili hipotezę, że niższe zaangażowanie rodziców, permisywne rodzicielstwo, nadzór rodzicielski i wczesne pojawienie się dziecka, a także wyższy autorytaryzm i awersyjne rodzicielstwo są predyktorami większego używania substancji w późniejszym okresie życia, tj. w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości. Z kolei opierając się na ogólnej teorii przestępczości, oczekiwano, że związek między wymienionymi powyżej wymiarami relacji rodzic-dziecko a używaniem substancji będzie związany z niskim poziomem samokontroli.
Wymiary relacji rodzic-dziecko i używanie substancji psychoaktywnych
Teoria kapitału społecznego (Putnam, 2000) stwierdza, że kapitał społeczny składa się z sieci międzyludzkich, które mają korzystny wpływ na osoby w nie zaangażowane. Kapitał społeczny może przyczyniać się do pozytywnego rozwoju i może działać ochronnie przed ryzykownymi zachowaniami. Badanie rodzinnego kapitału społecznego przeprowadzone przez Carrillo i in. (2017) zwróciło uwagę na znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia dzieci. Nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę, że kontekst rodzinny jest pierwszym i najsilniejszym środowiskiem wpływającym na rozwój (Berk, 2009). Podążając za teorią kapitału społecznego, Ferguson i Xie (2012) odkryli, że wsparcie dorosłych jest czynnikiem ochronnym przed używaniem substancji psychoaktywnych w grupie badanej uczęszczającej do nich młodzieży bezdomnej.
Baggio i in. (2016) stwierdzili, że przyzwalanie przez rodziców na używanie substancji psychoaktywnych powodowało zwiększone używanie substancji. Zwiększone używanie substancji było również zauważalne u młodych dorosłych (w wieku 18 – 25 lat), którzy podczas dorastania znajdowali się pod silną kontrolą rodzicielską. Docelowo mieli też mniejszą siatkę wsparcia społecznego.
Co więcej, wychowanie bez przemocy oraz pozytywna dyscyplina zostały zidentyfikowane jako czynniki chroniące przed spożywaniem alkoholu (Garcia i in., 2020) oraz używaniem innych nielegalnych substancji (Calafat i in., 2014). Autorytarne i zaniedbujące style rodzicielskie wiązały się ze zwiększonym nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Cablova i in. (2016) zauważyli istotny związek między zwiększoną częstotliwością spożywania alkoholu a niskim poziomem zasad, słabą jakością komunikacji w rodzinie, małym nadzorem rodzicielskim, brakiem ciepła i przywiązania. Haugland i in. (2019) stwierdzili wyższy poziom używania konopi indyjskich przez młodzież, która była skonfliktowana z rodzicami, nie dostawała wystarczającego wsparcia emocjonalnego od rodziców.
Wymiary relacji rodzic-dziecko, samokontrola i nadużywanie substancji
Zgodnie z ogólną teorią przestępczości (Gottfredson i Hirschi, 1990), zachowania przestępcze i inne problemowe zachowania, takie jak używanie substancji psychoaktywnych, są spowodowane brakiem samokontroli. Zgodnie z tą teorią, niewłaściwe praktyki rodzicielskie zasiewają ziarno niskiego poziomu samokontroli u potomstwa. Metaanaliza przeprowadzona przez Li i in. (2019), w tym 191 badań przeprowadzonych w różnych krajach, wskazuje, że pozytywne rodzicielstwo jest niezbędne w rozwoju odpowiedniej samokontroli w okresie dojrzewania.
Badania zweryfikowały tę teorię i wykazały, że niska samokontrola przewiduje spożycie alkoholu (Yun i in., 2016), konopi indyjskich (Ford i Blumenstein, 2013) oraz kokainy (Schaefer i in., 2013, 2015), a także używanie innych nielegalnych substancji (Grindal i in., 2019).
Wyniki badania
Dane pochodzą z projektu Zuryskiego dotyczącego rozwoju społecznego od dzieciństwa do dorosłości. Do pomiaru sfery rodzic-dziecko w wieku 11 lat, samokontroli w wieku 13 lat oraz używania substancji psychoaktywnych w wieku 13, 15, 17 i 20 lat wykorzystano odpowiednie kwestionariusze.
Większość wcześniejszych badań wykazała, że ciepło rodzicielskie, monitorowanie, zaangażowanie i pozytywne rodzicielstwo są czynnikami chroniącymi przed używaniem substancji psychoaktywnych, podczas gdy brak zasad i konflikty między rodzicami a dziećmi zwiększają prawdopodobieństwo stosowania używek przez młodzież.
Omawiane badanie wskazało, że niechętne rodzicielstwo, niechęć do dziecka, mało pozytywne rodzicielstwo i niskie zaangażowanie rodziców do 11. roku życia dziecka wiąże się z używaniem przez dziecko substancji na różnych etapach dojrzewania. W tych przewidywaniach znalazła się również niska samokontrola w 13. roku życia. Zaangażowanie rodziców i zwiększenie ich wiedzy na temat pożądanych praktyk rodzicielskich i sposobów pomagania dzieciom w rozwijaniu odpowiedniej samokontroli mogłoby być skutecznym elementem strategii zapobiegania używaniu substancji.
Źródło:
Joaquín Rodríguez‑Ruiz, Izabela Zych, Denis Ribeaud, Annekatrin Steinhof, Manuel Eisner, Boris B. Quednow, Lilly Shanahan, „The Infuence of Diferent Dimensions of the Parent–Child Relationship in Childhood as Longitudinal Predictors of Substance Use in Late Adolescence. The Mediating Role of Self‑Control”, International Journal of Mental Health and Addiction, Marzec 2023
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz