Czy leczenie ADHD zmniejsza ryzyko uzależnienia?

Pierwsze symptomy ADHD (ang. attention deficit hyperactivity disorder) zaczynają być zauważalne przeważnie pomiędzy 3. a 6. rokiem życia, natomiast kryteria diagnostyczne zakładają możliwość diagnozy od 7. roku życia (wcześniej istnieje ryzyko mylnej diagnozy ze względu na zachowania rozwojowe). Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi co do zasady charakteryzuje się trudnościami w skupieniu uwagi, nadmierną aktywnością oraz impulsywnością i brakiem hamowania. ADHD u dziecka wymaga jak najwcześniejszej diagnozy i terapii, a także pracy rodziców i środowiska dziecka. W przeciwnym razie mogą pojawić się daleko idące, negatywne skutki w okresie dorastania i dorosłym życiu. Jakie? I czy wczesna diagnoza oraz leczenie mogą zminimalizować ryzyka? Wyjaśnia ekspertka – psycholog Karolina Grzywacz.

Do czego może prowadzić nieleczone ADHD?

Niepodjęcie leczenia powoduje mnóstwo negatywnych następstw oraz rozwój powikłań zdrowotnych. Należą do nich m.in. poczucie niskiej samooceny, możliwość niepowodzeń szkolnych, zaburzenia zachowania, gorsze umiejętności społeczne, depresja, podatność na używanie substancji psychoaktywnych na późniejszym etapie dorastania, a nawet uzależnienie. Poza tym, osoba nieleczona z powodu ADHD może zmagać się z różnego rodzaju zaburzeniami lękowymi, kłopotami z prawem oraz problemami somatycznymi.

Co powinno zaniepokoić rodzica w przypadku zaobserwowania u dziecka nietypowych zachowań? Jakie zachowania można uznać za charakterystyczne dla ADHD? Jak wskazuje Karolina Grzywacz, zwykle jest tak, że rodzice widzą, że ich dziecko różni się od innych. – Bywa bardziej aktywne, głośne, szybkie, może mieć kłopoty z wyciszeniem się. W młodszym wieku krótki czas skupienia jest charakterystyczny dla większości dzieci. Dobrym źródłem informacji są również osoby spoza bliskiego otoczenia dziecka, np. nauczyciele. – komentuje psycholog.

Metody leczenia ADHD

ADHD jest zaburzeniem, które można, a nawet trzeba leczyć. Bardzo ważnym jest, by rozpocząć leczenie niezwłocznie po postawieniu diagnozy, biorąc także pod uwagę nasilenie objawów. Często więc odbywa się to już w wieku dziecięcym. W leczeniu ADHD stosowane są metody niefarmakologiczne – nakierowane na dziecko i jego środowisko, a także farmakoterapia. Ważną rolę odgrywa także psychoedukacja (także rodziców i środowiska dziecka), czyli pozyskiwanie informacji na temat zaburzenia, sposobów radzenia sobie z nimi oraz wiadomości na temat metod leczenia. Terapia powinna być wielokierunkowa, czasem trwa wiele lat. Niestety ADHD nie mija. Zmieniają się jedynie zachowania i ich skala. Celem działań nakierowanych na leczenie jest zmniejszenie nasilenia symptomów, poprawa jakości życia pacjentów oraz zapobieganie powikłaniom.

Jak wygląda proces terapeutyczny u młodego człowieka, u którego stwierdzono ADHD? – Przede wszystkim zaczynamy od psychoedukacji, co jest objawem ADHD, a co nie. Często pacjenci cierpią dodatkowo na inne zaburzenia, które nakładają się na objawy ADHD. Kolejnym etapem jest rozpoznanie celów pracy pacjenta. Ważnym elementem jest jednocześnie praca nad objawami ADHD (w tym także przejście „żałoby” po diagnozie w dorosłości oraz akceptacja objawów) i innych zaburzeń współwystępujących (np. depresja, uzależnienie, lęk, spektrum autyzmu, zaburzenia osobowości) – tłumaczy Karolina Grzywacz.

ADHD a skłonność do uzależnień

ADHD czasem współwystępuje z uzależnieniem od alkoholu, bądź wiąże się z predyspozycjami do sięgania po substancje psychoaktywne. Zdarza się, że osoby, u których zdiagnozowano ADHD, poszukują stymulantów. To szybka i skuteczna metoda, aby funkcjonować na wysokich obrotach, ale jednocześnie niezwykle niebezpieczna.

Nadużywanie substancji istotnie rozwiązuje niektóre problemy związane z ADHD w krótkiej perspektywie. W długim okresie można jednak mówić o daleko idących negatywnych konsekwencjach. Jedną z nich oczywiście jest uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Warto zauważyć, że wspomaganie się alkoholem, ostatecznie pogłębi objawy ADHD.

Na jakim etapie rozwoju osoby z ADHD najczęściej sięgają po alkohol i inne używki i czy to częste zjawisko? – Zdecydowanie! Pacjenci próbują sobie poradzić z objawami na wszelkie sposoby. Niestety alkohol i inne substancje są łatwiej dostępne niż wiedza na temat ADHD. Najczęściej są to osoby w młodym wieku, od 16. roku życia. Czasem są to jedynie szkodliwe eksperymenty, a czasem stała strategia. Wielu pacjentów ma bogatą historię zażywania różnych substancji w celach pozamedycznych. – komentuje Karolina Grzywacz.

Leczenie ADHD zmniejsza ryzyko uzależnienia. Prawda czy fałsz?

Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że istnieje związek między nasileniem objawów ADHD w dzieciństwie a wiekiem inicjacji alkoholowej, ryzykownym piciem i uzależnieniem. U osób uzależnionych zaobserwowano istotnie większe nasilenie zaburzeń uwagi oraz nadruchliwości, a także niższy poziom otwartości na doświadczenia. Zdecydowanie można uznać, że istnieje korelacja pomiędzy leczeniem ADHD a obniżeniem ryzyka nadużywania alkoholu i innych substancji, a tym samym uwikłania w uzależnienie. Niezwykle ważne jest szybkie wdrożenie optymalnego leczenia objawów ADHD z użyciem dostępnych narzędzi: farmakoterapii, psychoterapii oraz psychoedukacji.

Mgr Karolina Grzywacz – psycholog z wieloletnim doświadczeniem, absolwentka Wydziału Psychologii Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Na co dzień pracuje w Poradni Poza Schematami. Autorka wielu książek i publikacji z zakresu leczenia ADHD.

Źródła:

https://www.nlm.nih.gov/
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health
https://touib.pl/wp-content/uploads/2023/09/Terapia-Uzaleznien-03_2023_Internet.pdf