Skip to main content

ADHD a skłonność do uzależnień

30 września 2023

Mężczyzna z gonitwą myśli trzyma się za głowęOsoby z ADHD zmagają się z różnymi trudnościami. Czy są też bardziej narażone na popadnięcie w uzależnienie od substancji psychoaktywnych? Jakie znaczenie w procesie terapii uzależnienia ma szybka i trafna diagnoza ADHD? Czy alkohol i inne używki mogą wpłynąć na zdrowie i samopoczucie osób cierpiących na ADHD? O to pytamy dra Romana Bartczaka, lekarza psychiatrę z wieloletnim doświadczeniem, specjalizującego się w diagnostyce i leczeniu zaburzeń psychicznych u osób dorosłych.

ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to zaburzenie, którego objawy ujawniają się we wczesnym okresie życia. Osoby dorosłe cierpiące na ADHD zazwyczaj borykają się ze stanami nerwowości, niepokoju, bywają niecierpliwe, mają problemy z organizacją czasu i realizacją planów. Często cierpią też z powodu dysregulacji emocji, odczuwając drażliwość, zmienność nastrojów lub nadmiernie reagując na stres. Osoby z ADHD mają duże problemy z kontrolą impulsów, utrzymywaniem stabilnych relacji międzyludzkich, często sprawiają wrażenie aroganckich bądź kłótliwych. Bywają nieakceptowane w otoczeniu ze względu na swoje zachowania. ADHD może więc prowadzić do znacznych ograniczeń w funkcjonowaniu szkolnym, zawodowym czy społecznym.

Z jakimi objawami zmagają się osoby cierpiące na ADHD?

Jak tłumaczy dr Roman Bartczak, lek. psychiatra, zaburzenia uwagi i funkcji wykonawczych mogą powodować, że osobom z ADHD znacznie trudniej jest realizować swoje cele. Od dzieciństwa narażone są na częste niepowodzenia, zarówno na polu edukacyjnym, jak i w życiu społecznym, rodzinnym czy zawodowym.

– Osobom z ADHD trudniej jest się skupić w szkole czy na uczelni, szczególnie jeżeli temat jest dla nich mało interesujący. W koncentracji przeszkadzają im nawet najdrobniejsze bodźce z otoczenia. Podejmowane próby lepszego planowania i organizacji nie przynoszą oczekiwanych efektów z powodu trudności we właściwym oszacowaniu czasu potrzebnego do wykonania konkretnego zadania, problemów z rozpoczęciem działania czy też zaabsorbowania zupełnie nieistotnymi sprawami, które akurat przyciągnęły ich uwagę. – mówi Roman Bartczak.

Dodatkowym problemem są trudności w dostosowaniu się do panujących zasad i norm. – Osoby z ADHD bywają postrzegane jako „niegrzeczne” lub impulsywne. Często zapominają o tym, aby zadzwonić do znajomych, umówić się na spotkanie. Neutralne komentarze innych osób odbierają jako krytyczne, stosunkowo łatwo się obrażają, wchodzą w konflikty, a nawet zrywają kontakt z daną osobą. W efekcie trudno utrzymać im bliskie, długotrwałe relacje, pomimo pozornie łatwego odnajdywania się w nowych środowiskach i szybkiego nawiązywania znajomości. – dodaje lek. psychiatra.

W pracy zawodowej mogą mieć problemy z szybkim opanowaniem nowych umiejętności, częściej popełniają stosunkowo proste błędy, mają trudności z organizacją, planowaniem i dotrzymywaniem terminów. Osoby z ADHD źle znoszą wykonywanie powtarzalnych, monotonnych zadań. Nuda i zniechęcenie brakiem możliwości rozwoju czy negatywną oceną ich pracy sprzyja impulsywnym decyzjom o porzuceniu lub zmianie pracy.

– Powtarzające się porażki w różnych obszarach życiowych mogą powodować utratę wiary w siebie, niechęć do podejmowania kolejnych wyzwań i stałą frustrację. U osób z ADHD może pojawić się narastające uczucie napięcia i lęku związane z obawą przed kolejnymi niepowodzeniami, a często nawet typowe objawy zaburzeń depresyjnych lub lękowych, które wymagają wsparcia psychologicznego lub farmakologicznego. – podsumowuje Roman Bartczak.

ADHD a skłonność do uzależnień

Zdarza się, że osoby dotknięte ADHD upatrują nadziei na lepsze funkcjonowanie w stosowaniu alkoholu lub narkotyków. Sięgają po substancje psychoatywne, aby poprawić swoje samopoczucie, koncentrację, pozbyć się niepokoju czy też przywrócić skupienie i energię. Wydaje się to szybką i skuteczną metodą, aby funkcjonować na wysokich obrotach. To jednak bardzo niebezpieczna i niewłaściwa droga, powodująca wiele problemów zdrowotnych.

Nie zawsze osoby cierpiące na ADHD, nadużywając substancji zdają sobie sprawę z możliwości uzależnienia. Nadużywanie substancji w odczuciu takich osób w krótkiej perspektywie rozwiązuje niektóre problemy związane z ADHD. W długim okresie jednak często prowadzi do daleko idących negatywnych konsekwencji.

Związek pomiędzy ADHD a uzależnieniem

Stosunkowo często zdarza się, że ADHD współwystępuje z uzależnieniem od alkoholu lub innymi uzależnieniami. Impulsywne decyzje osób cierpiących z powodu ADHD, predyspozycje do utraty kontroli i zdewaluowany system nagród sprawiają, że osoby z ADHD częściej sięgają po używki. W związku z tym, u wielu z nich rozwija się uzależnienie.

Z drugiej strony, u osób z uzależnieniem można zaobserwować większe nasilenie zaburzeń uwagi oraz impulsywności. Można więc dojść do wniosku, że wspomaganie się alkoholem, bądź innymi substancjami psychoaktywnymi w celu zredukowania objawów ADHD, prawdopodobnie zadziała krótkotrwale, ale w efekcie może nasilić problemy z funkcjonowaniem osób z ADHD.

Jak tłumaczy Roman Bartczak, alkohol początkowo może pozornie poprawiać samopoczucie osób z ADHD. – Doraźne działanie alkoholu może zmniejszać nasilenie lęku, niepokoju i natłoku myśli, ułatwiać nawiązywanie kontaktów społecznych, czy nawet chwilowo poprawiać nastrój. Wrażenie lepszego samopoczucia jest jednak złudne. – tłumaczy psychiatra. – Nadużywanie alkoholu może prowadzić do nasilania się istniejących wcześniej objawów lęku lub depresji. Może też przyczynić się do powstania zaburzeń depresyjnych i/lub lękowych, nawet u osób, u których wcześniej nie występowały tego typu problemy. Wśród objawów tych zaburzeń występują często zaburzenia koncentracji i uwagi, niepokój, napięcie czy zaburzenia snu, czyli problemy, które już wcześniej występowały u osób z ADHD, a teraz pojawiają się ze zdwojoną siłą. Na tym niestety nie koniec. – przestrzega specjalista. – Doraźna chwilowa poprawa po napiciu się sprzyja coraz częstszemu sięganiu po alkohol. W ten sposób bardzo łatwo wpaść w pułapkę uzależnienia. Życie osoby uzależnionej zaczyna koncentrować się coraz bardziej na alkoholu. Przez to pojawiają się dalsze trudności w funkcjonowaniu rodzinnym czy zawodowym. Nawarstwiające się problemy coraz bardziej pogarszają samopoczucie, nasilając problemy z motywacją, zniechęcenie i apatię. Z takiej negatywnej spirali bardzo trudno się wydostać. – reasumuj Roman Bartczak.

Czy leczenie ADHD zmniejsza ryzyko uzależnienia?

Leczenie pacjentów, u których współwystępuje uzależnienie i ADHD, powinno być postępowaniem kompleksowym i obejmować jednocześnie oba zaburzenia. W kraju istnieją wyspecjalizowane placówki, w których doświadczeni specjaliści pomagają radzić sobie z objawami ADHD.

W leczeniu ADHD stosowane są metody niefarmakologiczne, a także farmakoterapia. Odpowiednio dobrane leki pomagają złagodzić szereg objawów ADHD, między innymi umożliwiają zapanowanie nad natłokiem myśli, rozproszeniem uwagi. Umożliwiają również złagodzenie lęku czy napięcia. Co bardzo istotne, leki stosowane w leczeniu ADHD mogą łagodzić również część objawów uzależnienia. Dzięki wdrożeniu leczenia, a w efekcie dzięki lepszemu rozumieniu siebie, poprawie umiejętności społecznych, a także organizacyjnych, pacjenci zauważają zwykle zmniejszenie odczuwanej wcześniej chęci przyjęcia substancji psychoaktywnej, ponieważ mniejszy jest poziom odczuwanego napięcia.

W procesie leczenia ważną rolę odgrywa także psychoedukacja, czyli pozyskiwanie informacji na temat zaburzeń oraz sposobach radzenia sobie z nimi, próba określenia celów, poprawienia organizacji, ćwiczenia asertywności. Istnieją także naturalne metody, które przyczyniają się do wzrostu poziomu dopaminy. Są to  np. ćwiczenia fizyczne, a nawet właściwa dieta.

Diagnozowanie ADHD

Co powinno wzbudzić podejrzenia, zapalić „lampkę ostrzegawczą”, że problem ADHD może dotyczyć właśnie nas? W jaki sposób diagnozuje się to zaburzenie?

Jak wskazuje Roman Bartczak, objawy ADHD mogą być różne u poszczególnych osób. Jest jednak kilka powtarzalnych zwykle problemów, które szczególnie powinny zwrócić naszą uwagę na podejrzenie, że problem ten dotyczy właśnie nas. Są to m.in.:
– trudności ze skupieniem się na określonym zadaniu i bardzo łatwe rozpraszanie uwagi;
– częste zapominanie, gubienie i ciągłe szukanie swoich rzeczy;
– duże trudności z „ogarnianiem” czasu, spóźnianie się, brak poczucia czasu i problemy z dobrym oszacowaniem tego, jak długo może nam zająć wykonanie określonego zadania;
– wyjątkowo łatwe i silne „wkręcanie się” w nowe, interesujące tematy przy jednoczesnych trudnościach z kończeniem podjętych wyzwań;
– odkładanie „na później” szczególnie nudnych, powtarzalnych zadań;
– unikanie aktywności, które wymagają długotrwałego pozostawania w bezruchu (wykłady, a nawet siedzenie przy komputerze), szukanie pretekstu, żeby wstać, przejść się;
– bogata gestykulacja, gadatliwość, problemy ze słuchaniem innych ludzi;
– brak cierpliwości i silny niepokój w sytuacjach typu korek na drodze lub kolejka w kasie.

Jak dodaje Roman Bartczak, diagnoza ADHD może zostać przeprowadzona przez doświadczonego w tym zakresie psychologa lub psychiatrę. – Specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący funkcjonowania pacjenta w różnych okresach życia. Pytania dotyczą m.in. obecności objawów deficytu uwagi i/lub nadruchliwości i impulsywności. Spełnienie odpowiedniej ilości ściśle określonych kryteriów diagnostycznych potwierdza rozpoznanie ADHD. Rozmowa diagnostyczna może dotyczyć też innych objawów, które mogą współwystępować z ADHD. Warto przed wizytą spisać swoje problemy, żeby nie zapomnieć o kluczowych dla nas sprawach. Jeżeli jest to możliwe, można też porozmawiać z osobami bliskimi, które znały nas w okresie dzieciństwa lub sięgnąć po świadectwa lub z pierwszych lat edukacji. Takie informacje mogą być dodatkową wskazówką dla specjalisty. Nie ma się czego obawiać – właściwe rozpoznanie umożliwia zastosowanie odpowiedniego wsparcia i ewentualnie leczenia. – wyjaśnia lek. psychiatra.

dr Roman Bartczak – lekarz psychiatra z wieloletnim doświadczeniem, specjalizuje się w diagnostyce i leczeniu zaburzeń psychicznych u osób dorosłych. Na co dzień przyjmuje w Gabinecie Zdrowia Psychicznego w Warszawie – Stacja Terapia.  Doktor Roman Bartczak zajmuje się m.in. leczeniem ADHD u osób dorosłych oraz zaburzeń towarzyszących u osób z diagnozą ADHD. Stale współpracuje z psychologami, psychoterapeutami oraz lekarzami innych specjalizacji, by móc jak najlepiej pomagać każdemu pacjentowi. Uczestnik wielu konferencji psychiatrycznych, także międzynarodowych.

Źródła:

https://www.nlm.nih.gov/
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health
https://touib.pl/wp-content/uploads/2023/09/Terapia-Uzaleznien-03_2023_Internet.pdf

Zostaw swój komentarz:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Mogą Cię zainteresować:

Młody człowiek z irokezem

Wspierający rodzic nastolatka – cykl hybrydowy

Ulotka informująca o webinarze o uzależnieniach

Współwystępowanie uzależnień i innych zaburzeń psychicznych – bezpłatny webinar

„Droga do porozumienia z dzieckiem” – bezpłatny warsztat

Marzenia do spełnienia – warsztaty weekendowe

The owner of this website has made a commitment to accessibility and inclusion, please report any problems that you encounter using the contact form on this website. This site uses the WP ADA Compliance Check plugin to enhance accessibility.