Zatrucie alkoholem etylowym wśród dzieci i młodzieży. Wyniki badań

Jak alarmuje Światowa Organizacja Zdrowia, do nadużywania alkoholu przez dzieci i młodzież dochodzi coraz częściej. Wg zebranych przez WHO danych umieralność z powodu zatruć w populacji dzieci i młodzieży poniżej 20. roku życia kształtuje się na poziomie 1,8/100 000. Analiza danych młodych pacjentów przebywających na Oddziale Pediatrii Szpitala Klinicznego w Kielcach w latach 2000-2011 pokazuje, że nie istnieją jednolite standardy wielospecjalistycznej opieki medycznej nad dziećmi hospitalizowanymi ze względu na zatrucie alkoholem.

Kogo zbadano?

Analizie poddano karty chorób młodych pacjentów na przestrzeni 11 lat, którzy zgłosili się do jednego ze szpitali ze względu na zatrucie alkoholem. Wzięto pod uwagę czynniki dotyczące:

1. Pacjentów (wiek, płeć, poziom edukacji, liczbę hospitalizacji oraz profil psychologiczny. Pod uwagę brano również cechy indywidualne pacjenta: wrażliwość emocjonalna, niedojrzałość emocjonalna, obecność obniżonego nastroju, obecność lub brak cech depresyjnych, tendencja do tłumienia emocji, sposób nawiązywania kontaktu podczas badania psychologicznego, rodzaj relacji z rodzicami, konflikty w rodzinie, występowanie przemocy fizycznej lub psychicznej w domu, trudności w szkole, wpływ grupy rówieśniczej, obecność lub brak wcześniejszego kontaktu z alkoholem).
2. Rodziców pacjentów (wykształcenie strukturę rodziny, alkoholizm/uzależnienia w rodzinie).
3. Zdarzenia – analizowano samo zatrucie. Brano pod uwagę czynnik etiologiczny, czyli rodzaj i ilość substancji spożytej, stężenie substancji toksycznej w płynach ustrojowych (krew, mocz), miejsce zatrucia i jego okoliczności, czas zatrucia: pora roku, miesiąc, dzień tygodnia, pora dnia, obecność/brak urazów towarzyszących, ocenę ciężkości zatrucia według klinicznej skali ciężkości zatruć – PSS (Poisoning Severity Score), ocenę stanu świadomości według skali AVPU (Alert Verbal Pain Unresponsive) oraz długość i przebieg hospitalizacji.

Wyniki badań młodych pacjentów

W latach 2000 – 2011 z powodu zatrucia alkoholem na Oddział Pediatrii Szpitala Klinicznego w Kielcach przyjęto w sumie 250 osób. To 2,8 proc. wszystkich młodych pacjentów przyjętych w tym czasie w trybie nieplanowym. Z analizy wyłączono niemowlęta zatrute alkoholem drogą karmienia naturalnego przez matkę będącą pod wpływem alkoholu.

Łącznie przeanalizowano 227 przypadków młodych pacjentów. Wśród nich zatrutych alkoholem etylowym było 108 dziewcząt (47,6%) i 119 chłopców (52,4%). Średni wiek hospitalizowanych to 15 lat. Jak podają autorzy badania: „Największą liczbę pacjentów hospitalizowanych z powodu zatruć etanolem odnotowano w grupie wiekowej 14–16 lat – 99 pacjentów (43,6%) – co odpowiada drugiej oraz trzeciej klasie gimnazjum. W najmłodszej grupie pacjentów zatrucia miały charakter przypadkowy”. Nie wykazano jednak zależności pomiędzy stężeniem alkoholu etylowego a wiekiem i płcią. Nie miały one również wpływu na długość hospitalizacji – średnio, zarówno w grupie dziewcząt, jak i chłopców, wynosiła ona 2 dni. Stężenie alkoholu etylowego w chwili przyjęcia do szpitala wynosiło średnio 1,55 g/l.

U 21 pacjentów zatrucie alkoholem było związane także (w 9%) z urazami kończyn i głowy. U 26 pacjentek (24%) potwierdzono występowanie ryzykownych zachowań seksualnych w chwili zatrucia.

Do zatrucia alkoholem poza miejscem zamieszkania pacjentów doszło w 212 przypadkach (93%). Najczęściej dochodziło do nich w ciągu dnia, między godziną 6.00 a 22.00 (53% przypadków), pozostałe (47%) wydarzyły się między godziną 22.00 a 6.00. Przyrost widoczny jest w weekendy, szczególnie w przedziale wiekowym między 15. a 18. rokiem życia.

Najwięcej przypadków odnotowano w 2006 roku, najmniej zaś w 2000 roku. Zwiększoną liczbę zatruć stwierdzano w okresie wiosenno-letnim.

Analiza sytuacji rodzinnej wykazała, że z rodzin pełnych pochodziło 147 dzieci (65%), 63 pacjentów (28%) wychowywało się w rodzinach niepełnych, 8 (3,5%) w rodzinie zastępczej, 4 (2%) w domu dziecka. W około połowie przypadków rodzice mieli wykształcenie podstawowe, bardzo często nie mieli stałego dochodu. W przypadku 51 hospitalizowanych (23%) stwierdzono alkoholizm u ojców, a w przypadku 22 (9%) u matki. W 15 przypadkach (7%) alkoholikami byli oboje rodzice.

Szczegółowa analiza przeprowadzonych konsultacji z udziałem psychologa była możliwa zaledwie u połowy hospitalizowanych dzieci. Jak podają autorzy badania, spośród nich, , „u ponad połowy dzieci występowały objawy obniżonego nastroju. Ponadto u ponad 50 proc. stwierdzono tendencje do tłumienia negatywnych emocji, szczególnie agresji, gniewu i złości. Dzieci niechętnie nawiązywały kontakt emocjonalny z badającym je psychologiem, były wycofane i zamknięte”. Ustalono także, że u 42 chorych (41%) występowały zaburzone relacje rodzinne między dzieckiem a obojgiem rodziców. W 53 przypadkach (52%) pacjenci i ich rodzice zgłaszali obecność konfliktów w rodzinie. U wszystkich konsultowanych psychiatrycznie pacjentów wystąpiła próba samobójcza jako reakcja sytuacyjna.

Wnioski

Zebrane dane pokazały, że możliwe jest zaobserwowanie czynników ryzyka sięgnięcia po alkohol w młodym wieku, jednak nie istnieją standardy postępowania z dzieckiem zatrutym alkoholem. Nie istnieją spójne kryteria badań diagnostycznych, oceny w skalach zatruć, w skalach świadomości, a także zakresu konsultacji medycznych, pomocy psychologa czy psychiatry. Ważna byłaby więc wczesna identyfikacja dzieci szczególnie predysponowanych do spożywania alkoholu przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy pediatrów, pedagogów i psychologów oraz zapewnienie kompleksowej opieki pacjentom, którzy z powodu zatrucia alkoholem byli hospitalizowani.

Czytaj też:

Skutki picia alkoholu i najnowsze statystyki dotyczące spożycia alkoholu wśród polskiej młodzieży

Niski wiek inicjacji alkoholowej w Polsce

Kto pije więcej – chłopcy czy dziewczęta?

Źródło:

Halla Kamińska, Aneta Gawlik, Tomasz Gawlik, Ewa Małecka-Tendera, „Hospitalizacje z powodu zatruć alkoholem etylowym wśród dzieci i młodzieży – dane pochodzące z jednego szpitala klinicznego w Polsce”, Psychiatria Polska 2018; 52(2)