Wiele osób pracujących z osobami używającymi środków psychoaktywnych obserwuje w toku pracy, że ich pacjenci często w swoim życiu doświadczali różnego typu traum. W naturalny sposób nasuwa się pytanie o zależności między zespołem stresu pourazowego a uzależnieniem. Kilka wiodących podejść przedstawiła nam psychoterapeutka Magdalena Pachciarek.
Czym jest trauma i zespół stresu pourazowego?
O traumie mówimy wtedy, gdy dana osoba doświadczyła sytuacji, w której zagrożone było jej życie, groził jej poważny uszczerbek na zdrowiu bądź naruszona została jej nietykalność fizyczna. Traumą jest nie tylko bycie bezpośrednio ofiarą takiej sytuacji, ale także pośrednio, czyli bycie jej świadkiem. Natomiast zespół stresu pourazowego (PTSD) charakteryzuje się m.in. natrętnymi myślami na temat zdarzenia, obrazami z niego, unikaniem bodźców, które kojarzą się z urazem oraz niedoświadczoną wcześniej nadpobudliwością, poczuciem braku przyszłości, ograniczeniem zainteresowań i stanów emocjonalnych. Istnieją też kryteria czasowe, które muszą być spełnione, by móc rozpoznać PTSD.
Jakie są zależności między PTSD a uzależnieniem?
Jest kilka hipotez, wyjaśniających zależności, jakie łączą PTSD a uzależnienie:
- uzależnienie jest wtórne do problemów psychicznych wynikających z traumy. W tym ujęciu używanie środków psychoaktywnych jest sposobem na „samoleczenie się” z cierpienia.
- używanie środków jest zachowaniem ryzykownym, które zwiększa prawdopodobieństwo doświadczenia zdarzeń traumatycznych. Alkohol czy inne środki psychoaktywne odgrywają dużą rolę w różnego typu wypadkach czy aktach przemocy.
- osoby używające środków psychoaktywnych są bardziej podatne na wystąpienie objawów PTSD po przebytej traumie. Spożywanie alkoholu wpływa na stan emocjonalny osoby pijącej. Często doświadcza ona stanów niepokoju czy pobudzenia, co czyni ją bardziej podatną na rozwój zespołu stresu pourazowego.
- objawy PTSD mogą być wzmacniane poprzez używanie środków psychoaktywnych. Mogą też wydłużać czas ich występowania i utrudniać ich wygaszanie.
- na poziomie fizjologicznym (np. problemy ze snem, napięcie, potliwość) objawy zespołów odstawiennych mogą łączyć się z objawami PTSD, przez co mogą powodować sięganie po kolejne dawki substancji.
Istnieją również hipotezy, które odwołują się do sieci pamięciowych i podłoża biologicznego w wyjaśnieniu zależności między PTSD a używaniem substancji. Są także modele, które łączą kilka z wymienionych wyżej podejść.
Wyniki badań i aspekty praktyczne
W Polsce i za granicą przeprowadzano różnego typu badania, których celem było analizowanie zależności pomiędzy PTSD a uzależnieniem.
Badania przeprowadzone w Polsce wskazują, że około 80 proc. osób uzależnionych doświadczyło w swoim życiu przynajmniej jednego traumatycznego doświadczenia. Ponadto, około 59 proc. uzależnionych od alkoholu doświadczyło różnego typu przemocy o charakterze interpersonalnym. W porównaniu z osobami nieuzależnionymi, nadużywający substancji doświadczyli pierwszej traumy we wcześniejszym wieku.
Ma to istotne znaczenie w kształtowaniu się osobowości i relacji z innymi. Może powodować kumulowanie się traum i ostatecznie stawać się przyczyną występowania innych zaburzeń emocjonalnych czy psychicznych, także uzależnienia od alkoholu. Stwierdzono również w badaniach, że o ile kobiety rzadziej niż mężczyźni doświadczają traum, o tyle częściej od nich cierpią na PTSD.
Warto pamiętać o tych danych ponieważ pozwala to na uważniejsze i bardziej kompleksowe przygotowanie planu pomocy. Wydarzenia traumatyczne poprzedzają nadużywanie alkoholu. Uporanie się więc z nimi może mieć znaczący wpływ na powodzenie terapii uzależnienia.
Źródła:
Dragan M., Współwystępowanie zaburzenia po stresie traumatycznym i zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, Roczniki Psychologiczne, 2007, tom X, numer 2.
Skotnicka J., Ekspozycja na doświadczenia traumatyczne wśród osób uzależnionych od alkoholu, Psychiatr. Pol. 2018; 52 (3): 487-497.
Fot. Sydney Sims, Unsplash.com
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz