Dzieci, które wychowują się w rodzinach alkoholowych, aby przetrwać bardzo często przyjmują pewne wzory funkcjonowania – role przystosowawcze, które są swego rodzaju mechanizmem obronnym i schronieniem przed otaczającą rzeczywistością. Kim są Bohater rodziny, Kozioł ofiarny, Aniołek i Maskotka?
Zwykle dzieci wchodzą w więcej niż jedną rolę. „Czyste typy” z punktu widzenia tej charakterystyki zdarzają się niezwykle rzadko.
Bohater rodziny
Tę rolę przyjmuje najczęściej najstarsze dziecko w rodzinie, które staje się poniekąd głową rodziny. Takie dziecko nie sprawia żadnych kłopotów i jest nad wyraz dojrzałe, nadodpowiedzialne i nadobowiązkowe. Znakomicie się uczy, przejmuje obowiązki rodziców, a przy tym zaniedbuje samego siebie, ponieważ ma małą świadomość własnych pragnień i potrzeb. Kwestionuje też istnienie swoich zdolności czy talentów, więc ich nie rozwija. Wiele potrafi i wiele osiąga, ale wciąż ma nieadekwatnie niską samoocenę i znaczne braki w sferze poczucia własnej wartości. Jego obraz siebie jest nieprawdziwy, bowiem kształtują go zaburzeni rodzice. W taki właśnie sposób rodzi się w nim podatność na stany depresyjne, nerwice, załamania psychiczne.
Bohater, nauczony w domu przesadnej troski o innych, przekłada to na relacje w dorosłym życiu. Szuka kogoś, kim mógłby się zajmować i zarazem kontrolować, bo wtedy czuje się ważny i na swoim miejscu. Okazuje się, że bardzo często bohaterowie wybierają kierunki edukacji i zawody związane z opieką i pomaganiem.
Jakimi są pracownikami? Dążącymi do perfekcji, przesadnie zaangażowanymi, gotowymi podjąć dodatkowe obowiązki czy wziąć na siebie odpowiedzialność za „niewdzięczne” zadania ,wciąż jednak czując się niekompetentnymi i niepewnymi co do swojej pozycji. Bohater ma poczucie, że powinien dać sobie radę ze wszystkim i pomóc każdemu w potrzebie – nawet jeśli nie zostanie to w żaden sposób docenione.
Kozioł ofiarny
W tę rolę wchodzi często „kolejne” dziecko, młodsze od bohatera. I jest jego swoistym przeciwieństwem. Kozioł ofiarny to zły uczeń, wagarowicz, dziecko uciekające z domu czy stosujące przemoc i używki. To jego sposób na bycie zauważonym przez rodziców. Skupiając w ten sposób uwagę, rodzina zapomina o głównej przyczynie leżącej u podstaw zachowania kozła ofiarnego – alkoholizmie w rodzinie.
Dorosły kozioł ofiarny przepełniony jest poczuciem winy i krzywdy, samotnością, lękiem i złością. Bardzo często boi się bliskości, ciepła, miłości… Uważa, że jest niewiele wart i nie zasługuje na szeroko pojęte dobro. Poza sferą uczuć również jego wejście w dorosłość w sferze społecznej wiąże się z niepowodzeniami. Często próby ukończenia szkoły, znalezienia i utrzymania pracy, nawiązania i utrzymania stałego związku kończą się kolejnymi porażkami.
Aniołek
Zwany też „niewidzialnym dzieckiem”, „dzieckiem we mgle” czy „zagubionym dzieckiem”. To rola, w którą wchodzą dzieci niezwykle wrażliwe. Aniołki izolują się od rodziny, przemocy i niepewności uciekając w świat wyobraźni: książek, muzyki czy innego rodzaju aktywności w samotności, tym samym niewiele wymagając od otoczenia. Z wiekiem coraz bardziej boją się świata realnego i nie potrafią się w nim poruszać. Mają problemy w relacjach społecznych. Bardzo często trzymają się na uboczu.
Dorosłe aniołki nie potrafią budować satysfakcjonujących relacji i związków uczuciowych. Nie angażują się, ponieważ nikt nigdy od nich tego nie oczekiwał. Wiele osób, które przyjęły tę rolę w dzieciństwie, popada w uzależnienia, zwłaszcza od substancji psychoaktywnych, które pomagają uciekać w świat marzeń.
Maskotka
To rola, którą zazwyczaj przyjmuje najmłodsze dziecko w rodzinie. Dość naturalnie, jako najmłodsze, jest cały czas w centrum uwagi i zainteresowania rodziny. Otrzymuje przez to etykietkę „ukochanej córeczki/synka”. Często dziecko, które funkcjonuje w tej roli, nazywa się również „błaznem”, którego zadaniem jest rozładowywanie rodzinnych napięć przez śmiech. Dziecko dba o to, by w domu było wesoło – robi śmieszne miny, przedrzeźnia, rozbawia. Jednocześnie jednak przeżywa rozpacz i wewnętrznie drży ze strachu przed rodzicem – tyranem.
Maskotka w dorosłym życiu uśmiechem maskuje lęk, smutek i osamotnienie. Jest osobą nieśmiałą, więc hałaśliwie żartuje z siebie i z czego się da. Ze względu na niską odporność na stres nierzadko sięga po używki.
Czytaj też: Dzieci z rodzin alkoholowych
Źródła:
Publikacja Stowarzyszenia „Od-do” pt. „Razem w trosce o DDA”, http://www.od-do.org/wpcms/wp-content/uploads/Razem-w-trosce_POL.pdf
Broszury opracowane przez Instytutu Psychologii Zdrowia i Trzeźwości
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz