Problemy wynikające z uzależnienia od substancji dotyczą nie tylko samej osoby uzależnionej, ale całego systemu rodzinnego. Niezależnie od tego, czy nawrót choroby zakończył się złamaniem abstynencji, ponowne wystąpienie objawów uzależnienia po okresie poprawy prowadzi do zdestabilizowania rutyny partnera osoby uzależnionej.
Kobiety będące w związkach, w których doświadczają powtarzających się nawrotów uzależnienia partnerów, wykazują objawy złożonego zespołu stresu pourazowego (CPTSD). Są one również bardziej narażone na doświadczanie różnych form przemocy, większej liczby stresorów życiowych, w tym urazów fizycznych, a także zaburzeń nastroju, lękowych czy depresji (Gandhi i in., 2017).
Na Uniwersytecie w Tel Awiwie przeprowadzono analizy pogłębionych wywiadów z 12 kobietami, których współmałżonkowie zostali zdiagnozowani jako osoby z uzależnieniem od alkoholu. Kobiety były w wieku od 30 do 69 lat. Wywiady miały na celu opisanie realiów ich życia z osobami uzależnionymi, ze szczególnym uwzględnieniem tego, w jaki sposób doświadczały ich nawrotów i jak wpływało to na związek małżeński.
Wyniki badania
Uświadomienie sobie problemu i jego cykliczności często wywoływało w kobietach potrzebę wyjaśnienia przyczyn zaburzenia oraz czynników sprzyjających nawrotom. W wywiadach pojawiały się różne powody zachwiania trzeźwości, podzielone na wewnętrzne, tj. choroby fizyczne, potrzeba uwagi innych, brak pewności siebie, spadek poczucia własnej wartości, psychiczne cierpienie, dyskomfort w kontaktach z kobietami, ale też przyczyny zewnętrzne, takie jak brak zajęć, bezrobocie, presja w pracy, stres życia codziennego, problemy finansowe czy spędzanie czasu z pijącymi alkohol znajomymi. W zależności od fazy choroby alkoholowej uczucia doświadczane przez ankietowane kobiety wahały się od złości i sprzeciwu wobec picia małżonka w trakcie spożywania alkoholu i nawrotu choroby, po okresy przeżywania pozytywnych emocji w okresach abstynencji. Szereg takich cykli (abstynencja – nawrót) prowadził często do akceptacji zaburzenia używania alkoholu.
W okresach abstynencji kobiety odczuwały szczęście, dumę, satysfakcję i nadzieję. Często chętnie wyrażały uznanie dla wysiłków małżonka oraz doceniały wracające poczucie więzi i bliskości: „Przede wszystkim cieszę się, że przestał… Teraz wiem, że jest połączony ze sobą i nie tylko ze sobą, ale także ze mną” (Moria, 33 l.). Obok przyjemnych odczuć kobiety wyrażały także obawy dotyczące nawrotów. Okres przed złamaniem abstynencji opisywały jako wyjątkowo trudny emocjonalnie.
Wielokrotnie nawrót choroby był poprzedzany nagłą zmianą w relacji, tj. widocznym dystansowaniem się męża. Po złamaniu abstynencji kobiety doświadczały gniewu, bezradności, poczucia porzucenia, rozczarowania i depresji. Po latach doświadczania chronicznego charakteru uzależnienia, respondentki wyrażały akceptację i pogodzenie się, a niektóre z nich – pewien stopień zrozumienia i empatii w odniesieniu do nawrotów: ,,Współczuję mu. Trudno mi myśleć, że on znowu do tego wraca, bo wiem, że jutro rano wstanie i powie, że jest mu przykro, że popełnił błąd, że żałuje i tak dalej. Widzę jego wewnętrzny konflikt.” (Liran, 35 l.).
Według analiz, im dłużej trwał związek, tym kobiety były mniej aktywne w wykonywaniu zadań, takich jak dbanie o dom, gospodarowanie budżetem domowym czy opieka nad potomstwem. Malało także ich przekonanie o powinności dbania o współmałżonka jak o dziecko, tj. branie odpowiedzialności za zapobieganie nawrotom męża czy dbanie o jego uczestnictwo w terapii. Chęć pomocy często spotykała się z brakiem współpracy osoby uzależnionej, co sprzyjało poczuciu braku skuteczności i sprawstwa: ,,Myślałam, że mogę mu pomóc. Ale nic nie mogłam zrobić… Załamałam się. Nic nie może mu pomóc, próbowałam wszystkiego i widziałam, że nie działa… W początkowych etapach próbowałam mimo, że i tak wiedziałam, że będzie nawrót i nie mogłabym go powstrzymać bez względu na to, co robiłam… zrobiłam wszystko. I się nie udało.” (Yana, 60 l.).
Kobiety pozostające w związkach z osobami uzależnionymi często żyją chaotycznie i doświadczają przewlekłego napięcia. Przeżywają gniew, rozpacz, wstyd, bezsilność i poczucie odrzucenia. Trudnością w relacji z osobą uzależnioną jest problem ciągłej odbudowy zaufania, który wzmaga się przy każdym kolejnym nawrocie.
Izraelskie badania opublikowane w Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing wskazują na potrzebę objęcia opieką psychologiczną nie tylko osób uzależnionych, ale również ich partnerek. Psychoterapia osób żyjących w takich związkach powinna być skoncentrowana na terapii traumy (CPTSD), jaką jest życie z osobą chronicznie chorą.
Źródła:
Gandhi, R. R., Suthar, M. A., Pal, S. i Rathod, A. J. (2017). Anxiety and depression in spouses of males diagnosed with alcohol dependence: a comparative study. Archives of Psychiatry and Psychotherapy, 4, 51–56.
Gavriel-Fried, B., Izhaki, R., Levi, O. (2021). “My god…how did I miss it?”: Women’s experiences of their spouses’ alcohol-related relapses. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 28(5), 783-793.
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz