Po odstawieniu lub zredukowaniu ilości regularnie spożywanego alkoholu, nawet u połowy uzależnionych pacjentów może się rozwinąć alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA). Jakie są aktualne wytyczne dotyczące leczenia i farmakoterapii objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego?
Na czym polega alkoholowy zespół abstynencyjny?
Systematyczne i długotrwałe spożywanie alkoholu prowadzi do zmian w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. W przypadku znaczącego ograniczenia lub nagłego zaprzestania picia alkoholu często ujawnia się neuroadaptacja o kierunku przeciwstawnym do działania alkoholu. Mózg wówczas reaguje na silne i przewlekłe bodźce zakłócające jego funkcjonowanie (w tym przypadku alkohol), wspomagając się pamięcią neuroadaptacji, która pojawia się szybciej i z większą intensywnością przy kolejnym nawrocie picia. Nagłe odstawienie alkoholu prowadzi więc do wystąpienia objawów w postaci nadmiernego wydzielania noradrenaliny i rozregulowania podstawowych parametrów życiowych, powodując wzrost ciśnienia tętniczego, tachykardię, nadmierną potliwość, hipertermię oraz wzrost napięcia mięśniowego.
U części pacjentów można także zaobserwować AZA dotykające sfery popędowej i emocjonalnej, wywołujące lęki, anhedonię i obniżenie nastroju. Objawy te mogą trwać stosunkowo długo, zwiększający tym samym ryzyko nawrotów picia. Wśród często pojawiającym się objawów AZA można także wymienić: drżenie języka, powiek lub wyciągniętych rąk, pobudzenie psychoruchowe, nudności lub wymioty, bóle głowy, omamy lub iluzje wzrokowe, dotykowe bądź słuchowe, a także napady drgawkowe.
Objawy odstawienia alkoholu – jak długo trwają?
Objawy odstawienia alkoholu rozwijają się zazwyczaj w ciągu 6 – 12 godzin od ostatniego spożycia alkoholu i utrzymują się typowo przez okres 5 – 10 dni. Większość osób doświadcza łagodnych lub umiarkowanych objawów, jednak u osób głęboko uzależnionych, objawy ciężkich lub powikłanych postaci AZA mogą pojawić się jeszcze w trakcie picia alkoholu.
Ryzyko rozwoju AZA jest niewątpliwie wyższe u osób pijących alkohol intensywnie i narasta wraz ze zwiększaniem ilości spożywanego alkoholu oraz częstości picia. Szczególnie duże ryzyko występuje u osób pijących powyżej ośmiu porcji standardowych dziennie przez co najmniej kilka kolejnych dni.
Alkoholowy zespół abstynencyjny – leczenie
W zależności od nasilenia objawów i obecności powikłań AZA, istnieją trzy stopnie nasilenia, a tym samym trzy ścieżki terapeutyczne. Osoby z łagodnym AZA nie wymagają ani leczenia farmakologicznego, ani hospitalizacji. Natomiast osoby z umiarkowanymi objawami AZA powinny być w miarę możliwości leczone w warunkach szpitalnych. Zalecana jest także ocena stanu somatycznego chorego. Kiedy stan pacjenta wymaga leczenia ambulatoryjnego, należy wydać receptę na reglamentowaną liczbę odpowiednich leków wraz ze ścisłym zaleceniem ich przyjmowania oraz ostrzeżeniem przed ryzykiem uzależnienia się od leku i jego toksyczną interakcją z alkoholem. Ostatnią grupą są pacjenci z ciężkimi objawami AZA lub z powikłanym AZA wymagający bezwzględnej hospitalizacji i leczenia metodą szybkiego nasycania, tj. dawkowania opartego na stopniu nasilenia objawów. Bezwzględnie konieczne są ocena stanu somatycznego chorego i wykluczenie innych, niepsychiatrycznych stanów zagrażających życiu.
Leki stosowane w AZA
Benzodiazepiny (BDZ) to leki pierwszego rzutu w leczeniu alkoholowego zespołu abstynencyjnego. Są jedyną formą leczenia o charakterze przyczynowym, ponieważ hamują aktywność ośrodkowego układu nerwowego, prowadząc jednocześnie do redukcji wszystkich objawów AZA, zarówno tych somatycznych, neurologicznych, jak i psychicznych. Benzodiazepiny są substancjami, których działanie wpływa na zmniejszenie śmiertelności w przebiegu AZA, a podanie ich pacjentowi zapobiega powikłaniom, takim jak napady drgawkowe czy majaczenie alkoholowe. Dawka leku musi być indywidualnie dostosowana do pacjenta i do jego wykształconej w trakcie wieloletniego używania alkoholu tolerancji na działanie benzodiazepin. Zasadniczo przeciwwskazane jest podawanie BDZ pacjentom znajdującym się w stanie intoksykacji alkoholem, ponieważ grozi to zwiotczeniem mięśni, zahamowaniem ośrodka oddechowego i – w konsekwencji – może prowadzić do niewydolności oddechowej. W leczeniu AZA w pierwszym rzucie należy zastosować benzodiazepiny długodziałające. Tego typu substancje umożliwiają zastosowanie mniejszej całkowitej dawki leku, płynniejszą redukcję objawów AZA, a także zabezpieczają przed napadami drgawkowymi.
Leki przeciwpsychotyczne (LPP) powinny być włączone do leczenia jedynie w razie wystąpienia w przebiegu AZA objawów wytwórczych. Nie zaleca się natomiast stosowania neuroleptyków w leczeniu niepowikłanych zespołów abstynencyjnych. Substancje te nie łagodzą większości objawów AZA i nie zapobiegają wystąpieniu napadów drgawkowych. Każdorazową dawkę leku przeciwpsychotycznego należy podawać łącznie z benzodiazepiną.
Leki przeciwpadaczkowe – analizy dotyczące użycia leków przeciwpadaczkowych w terapii AZA wskazują, że u pacjentów z umiarkowanym lub dużym nasileniem objawów AZA podanie leku przeciwpadaczkowego nie przynosi korzyści. Mogą one zostać zastosowane w leczeniu ambulatoryjnym AZA o łagodnym nasileniu. Abstynencyjny napad drgawkowy nie jest napadem padaczkowym i dlatego nie wymaga włączenia leczenia przeciwpadaczkowego, natomiast nagłe odstawienie przez pacjenta leku przeciwpadaczkowego jest samo w sobie czynnikiem ryzyka wystąpienia napadu drgawkowego.
Należy bezwzględnie pamiętać, iż w każdym przypadku uzależnienia od alkoholu, leczenie objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego powinno być powiązane z dalszym leczeniem uzależnienia od alkoholu. Każdy pacjent z objawami AZA, poza rozważeniem włączenia farmakoterapii w leczeniu uzależnienia, powinien być kierowany na terapię odwykową.
Źródło:
„Farmakoterapia alkoholowych zespołów abstynencyjnych – zalecenia Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Sekcji Farmakoterapii Polskiego Towarzystwa Badań nad Uzależnieniami„, Paweł Mierzejewski, Przemysław Bieńkowski, Andrzej Jakubczyk, Jerzy Samochowiec, Andrzej Silczuk, Marcin Wojnar, Psychiatria Polska, 2022
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz