Nadużywanie alkoholu i uzależnienie od niego oraz zespół stresu pourazowego (PTSD) są chronicznymi i osłabiającymi zaburzeniami, które często współwystępują. Dodatkowo badania wskazują, że osoby, u których występuje uzależnienie od alkoholu i PTSD przechodzą bardziej skomplikowaną ścieżkę terapeutyczną oraz osiągają mniej korzystne efekty niż osoby cierpiące z powodu jednego z tych zaburzeń.
Interwencje behawioralne są zasadniczym elementem leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Mogą być używane osobno bądź jako składniki bardziej złożonego programu, także uwzględniającego farmakoterapię. Owe interwencje dotyczą psychoedukacji na temat uzależnienia, uczenie konstruktywnych sposobów radzenia sobie, poprawę funkcjonowania interpersonalnego, wzmacniania wsparcia społecznego, wzrostu motywacji i gotowości do zmiany. Liczne metaanalizy wskazały, że terapia poznawczo-behawioralna jest efektywną formą leczenia uzależnienia od alkoholu. Koncentruje się na rozpoznawaniu i modyfikowaniu niekonstruktywnych przekonań i zachowań, które prowadzą do używania alkoholu.
Praca obejmuje też obszar motywacji do zmiany oraz rozwijania nowych umiejętności, co ma zapobiec nawrotowi. Różne techniki można zastosować zarówno w terapii indywidualnej, jak i grupowej. Niemniej jednak jest to krótkoterminowa forma terapii, a wiele osób spośród uzależnionych od alkoholu wymaga terapii długoterminowej. W zależności od długości trwania ich nałogu, sytuacji osobistej, różnego typu czynników ryzyka, niektórzy przez kilka lat będą przechodzić przez kolejne cykle terapii, aby być trzeźwymi. Niejednokrotnie uczestnicząc także równolegle w kilku rodzajach terapii. Popularnymi rodzajami i interwencjami w tym podejściu są m.in.: zapobieganie nawrotom, terapia par, społeczność terapeutyczna czy mindfulness.
Terapia behawioralna jest terapią „pierwszego rzutu” w przypadku zespołu stresu pourazowego. Badanie efektywności poszczególnych technik było trudnym zadaniem ze względu na różnorodność objawów PTSD, wysoki procent przerywania leczenia przez pacjentów, utrzymywanie się niektórych objawów po leczeniu oraz wiele kryteriów włączania osób do danego sposobu leczenia i wyłączania z niego. Niemniej kilka technik znalazło szerokie zastosowanie, a ich efektywność jest potwierdzona klinicznie. Wśród nich znalazły się: terapia ekspozycyjna, terapia poznawcza i terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych (eye movement desensitization and reprocessing, EMDR).
Terapia poznawczo-behawioralna stosowana w leczeniu PTSD bazuje na oddziaływaniach potwierdzonych badaniami, wskazujących, że PTSD jest wynikiem wyuczonych reakcji wzmacnianych przez lęk. Reakcje zakłócane są czynnikami poznawczymi i emocjonalnymi. Istnieją badania wskazujące, że terapia koncentrująca się na tych elementach wpływa na redukcję objawów PTSD.
W przypadku współwystępowania uzależnienia od alkoholu i PTSD w przeszłości zalecano leczenie najpierw uzależnienia, a następnie PTSD. Teoretycznie osiągnięcie abstynencji wzmacnia rozwój zdolności poznawczych, kontroli impulsów oraz radzenia sobie z emocjami. Natomiast te umiejętności są następnie wykorzystywane w leczeniu PTSD, a także zmniejszają ryzyko powrotu do nałogu jako sposobu poradzenia sobie z objawami PTSD.
Tyle że osoby, u których współwystępują oba te zaburzenia oczekują równoległego ich leczenia oraz często odmawiają zaprzestania picia alkoholu. Przeciwnicy leczenia najpierw PTSD wskazują, że jeśli umiejętności służące utrzymywaniu abstynencji nie są wystarczająco rozwinięte, to uzależnienie ulegnie nasileniu a objawy PTSD wzmocnią oba zaburzenia. Niemniej jednak badania potwierdzają, że pacjenci zdecydowanie częściej przerywają leczenie, gdy koncentruje się ono na uzależnieniu, a nie na PTSD. Wielu badanych zgłasza, że woli terapię koncentrującą się równolegle na obu problemach. Zintegrowane leczenie posiłkuje się hipotezą o samoleczeniu, która wskazuje, że sięganie po substancje jest sposobem poradzenia sobie z objawami PTSD. Ponadto jego zaletą jest uznanie, że istnieją zależności pomiędzy objawami uzależnienia i PTSD oraz równoległe oddziaływanie na oba zaburzenia przy udziale jednego terapeuty podczas jednego leczenia. Badania przeprowadzane nad modelami integracyjnymi wskazywały, że osłabienie objawów PTSD wpływało równolegle na osłabienie objawów uzależnienia. Miało to miejsce zdecydowanie częściej niż sytuacja, gdy zmniejszenie objawów uzależnienia zmniejszało objawy PTSD.
Czytaj też: PTSD i alkoholizm – jaki wpływ na ich współwystępowanie ma stres w dzieciństwie?
Źródło:
Flanagan J. C., Jones J. L., Jarnecke A. M., Back S. E., Behavioral Treatments for Alcohol Use Disorder and Post-Traumatic Stress Disorder, Alcohol Research: Current Reviews, 2018, vol 39, no 2.
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz