Schizofrenia i problemowe picie alkoholu to częste połączenie

Schizofrenia i zaburzenia schizofektywne, które należą do spektrum schizofrenii, są przyczyną poważnych niedyspozycji. Schizofrenia obejmuje występowanie takich objawów jak omamy, urojenia, zaburzenia myślenia i zdezorganizowanie. Natomiast u osób z zaburzeniami schizoafektywnymi występują objawy psychotyczne łącznie z zaburzeniami nastroju takimi jak depresja lub mania. Pośród osób cierpiących na schizofrenię lub zaburzenia schizoafektywne problemowe używanie alkoholu jest powszechne. Osoby te są trzykrotnie bardziej obarczone ryzykiem występowania problemów z używaniem alkoholu w porównaniu z populacją ogólną. Powoduje to pogorszenie rokowań w porównaniu z osobami, które nie nadużywają substancji. W przypadku osób cierpiących na schizofrenię uzależnienie od alkoholu jest dodatkowo źródłem depresji, samobójstw, nieprzestrzegania zaleceń lekarskich, chronicznych problemów somatycznych, bezdomności, agresji, przemocy, osadzeń w więzieniach czy wzrostu częstotliwości hospitalizacji.

Alkoholizm a schizofrenia i zaburzenia schizoafektywne

Istnieje kilka hipotez wyjaśniających tak częste współwystępowanie obu zaburzeń. Jedną z teorii jest teoria Rosenthala, która jest hipotezą skumulowanych czynników ryzyka. Wyjaśnia ona, że wzrost ryzyka uzależnienia u cierpiących na schizofrenię jest związany z ograniczonym rozwojem poznawczym, słabym funkcjonowaniem społecznym i ubóstwem tych osób. Inną teorią jest teoria „samoleczenia”, czyli używania alkoholu do łagodzenia objawów psychotycznych. Chociaż jest „zręczna” klinicznie, nie znajduje jednak potwierdzenia w badaniach. Badania wskazują, że nasilenie negatywnych objawów nie jest wyższe u cierpiących na schizofrenie i uzależnienie. W 2018 Khokhar i współpracownicy wskazali, że współwystępowanie schizofrenii i uzależnienia może być związane z rozregulowaniem mezokortykolimbicznego układu nagrody w mózgu. Niezależnie od wyjaśnień źródeł współwystępowania tych zaburzeń leczenie musi obejmować zarówno objawy psychotyczne, jak i używanie substancji.

Psychoza w przebiegu uzależnienia czy schizofrenia?

Wiedza o częstym współwystępowaniu schizofrenii lub zaburzeń schizoafektywnych z uzależnieniem powinna skłaniać do badania osób, u których występują objawy psychotyczne pod kątem używania alkoholu i narkotyków. Ponadto, w przebiegu uzależnienia mogą występować psychozy wywołane właśnie środkami psychoaktywnymi. Istotne jest więc zebranie nie tylko wywiadu od pacjenta, ale także od rodziny. Pozwala to na różnicowanie, czy w danym przypadku chodzi o psychozę w przebiegu uzależnienia, czy schizofrenię bądź zaburzenia schizoafektywne. W przypadku psychozy indukowanej substancjami leczenie zwykle jest krótkotrwałe. Natomiast osoby, u których współwystępują zaburzenia psychotyczne i uzależnienie, wymagają często opieki długoterminowej i skoncentrowanej na równoczesnym leczeniu obu zaburzeń.

Leczenie podwójnej diagnozy

W terapii osób cierpiących na schizofrenię lub zaburzenia schizoafektywne oraz uzależnienia poza farmakologią stosuje się modyfikowaną terapię poznawczo-behawioralną czy dialog motywacyjny. Stosując je używa się bardziej aktywnych form wzmacniania pacjenta poprzez natychmiastowe wypowiadanie pozytywnych informacji zwrotnych. Celem jest wzmocnienie pozytywnych zachowań, takich jak uczestnictwo w sesjach terapeutycznych czy abstynencja. Ważną formą leczenia jest terapia grupowa, która pozwala pracować nad ograniczeniami poznawczymi, interpersonalnymi i motywacyjnymi tych osób. Jeszcze bardziej intensywną formą leczenia jest leczenie stacjonarne. Pozwala na otoczenie pacjenta różnorodnymi formami pomocy – od pielęgniarskiej, socjalnej, lekarskiej poprzez terapeutyczną po wsparcie innych pacjentów. Niedocenianą formą terapii wobec osób mających podwójną diagnozę są mityngi AA. Korzystają one na aspekcie edukacyjnym i wsparciowym wynikającym z realizacji 12 Kroków. Bywają mityngi dla osób z podwójną diagnozą. Niemniej w czasie aktywnej psychozy osoby te mogą nie być w stanie wytrzymać spotkania.

Źródło:

Archibald L., Brunette M. F., Wallin D.J., Green A.I., Alcohol Use Disorder and Schizophrenia oraz Schizoaffective Disorder, Alcohol Research: Current Review, 2019, vol 40 no 1

Fot. Camila Quintero Franco, Unsplash.com