Niedobór magnezu u osób z zaburzeniem używania alkoholu

Niedobów magnezu, czyli hipomagnezemia (hypoMg) nie została jeszcze dokładnie zbadana w przypadku zaburzeń związanych z używaniem alkoholu (AUD). Z najnowszych badań wynika jednak, że przewlekłe, nadmierne, spożywanie alkoholu sprzyja stresowi oksydacyjnemu i zmianom prozapalnym, które mogą być zaostrzane przez hipoMg. Celem omawianego niżej badania była analiza rozpowszechnienia i powiązań hipoMg z zaburzeniami używania alkoholu.

Magnez (Mg) jest drugim najobficiej występującym kationem wewnątrzkomórkowym u ludzi i odgrywa kluczową fizjologiczną rolę jako kofaktor i aktywator enzymów zaangażowanych w procesy życiowe komórki. Ma kluczowe znaczenie m.in. dla funkcji mięśni, układu nerwowego, rozwoju kości oraz homeostazy glukozy we krwi i kontroli ciśnienia. Ponadto, 99% magnezu w organizmie znajduje się w kościach, mięśniach i tkankach miękkich, a 1% w surowicy. Magnez bierze udział między innymi w metabolizmie węglowodanów, lipidów, białek i kwasów nukleinowych. Dlatego nieprawidłowe poziomy Mg mogą negatywnie wpływać na prawie każdy narząd i przyczyniać się lub pogarszać stany patologiczne.

Objawy niedoboru magnezu

Szacuje się, że nawet jedna trzecia pacjentów z zaburzeniami związanymi z używaniem alkoholu (AUD) ma niedobór magnezu, ale większość badań koncentruje się na pacjentach z ostrymi współistniejącymi chorobami.

Metabolizm magnezu odbywa się głównie w jelitach i nerkach. 80% magnezu w diecie jest wchłaniane w jelicie, a tylko 1-3% jest wydalane. Klinicznie ciężka hipomagnezemia charakteryzuje się początkiem zmian nerwowo-mięśniowych i neuropsychiatrycznych (tj. drżeniem, tężyczką, drgawkami, osłabieniem mięśni, majaczeniem i śpiączką), objawami kardiologicznymi, w tym arytmiami.

Poza poważnymi powikłaniami hipoMg wiąże się ze stresem oksydacyjnym, insulinoopornością, zapaleniem ogólnoustrojowym i zwiększonym ryzykiem powikłań kardiometabolicznych, w tym nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą typu 2. Z kolei zwiększenie zawartości Mg w diecie wiąże się z niższym ryzykiem wystąpienia udaru mózgu, niewydolności serca, cukrzycy i – ogólnie – śmiertelności.

Niedobór magnezu u osób z uzależnieniem

Autorzy omawianego badania postawili tezę, że przewlekłe, nadmierne spożywanie alkoholu sprzyja stresowi oksydacyjnemu i zmianom prozapalnym, które mogą być zaostrzane przez hipoMg. Celem badania była charakterystyka hipoMg w surowicy u pacjentów szukających pierwszego leczenia z powodu uzależnienia od alkoholu, analiza częstości innych jednoczesnych zmian elektrolitowych oraz identyfikacja czynników związanych z niedoborem Mg.

Przebieg badania

Badanie przeprowadzono wśród pacjentów przyjętych na pierwsze leczenie z powodu zaburzeń związanych z używaniem alkoholu w sześciu hiszpańskich szpitalnych jednostkach terapeutycznych w okresie od 2013 r. do listopada 2020 r. Przy przyjęciu określono cechy socjodemograficzne, parametry krwi oraz zebrano informacje dotyczące spożycia alkoholu: wiek rozpoczęcia picia, wiek rozpoczęcia regularnego spożywania alkoholu, ilość spożywanego alkoholu w standardowych jednostkach napojów (SDU) oraz historia zatrucia alkoholem (tj. sytuacje wymagające pomocy lekarskiej).

Spośród 967 pacjentów do badania włączono tych, u których zdiagnozowano niedobór magnezu – w sumie było to 753 pacjentów (71% mężczyzn) w wieku średnio 48 lat. Niedobór magnezu był związany ze starszym wiekiem, dłuższym czasem trwania AUD, niedokrwistością, wyższym współczynnikiem OB, poziomem glukozy i zaawansowanym włóknieniem wątroby. Ogólna częstość występowania hipoMg w surowicy wynosiła 11,2% (n = 84), bez różnic między płciami.

Niedobór magnezu u pacjentów z AUD a uszkodzenie wątroby i nerek

Częstość występowania hipomagnezemii w surowicy wśród pacjentów przyjętych do pierwszego leczenia AUD była mniejsza niż zgłaszana u pacjentów z AUD, którzy byli hospitalizowani z powodu innych poważnych chorób.

W nadmierne spożycie alkoholu zaangażowanych jest kilka mechanizmów patofizjologicznych, które mogą wyjaśniać niedobór Mg. Po pierwsze, nadmierne spożywanie alkoholu wiąże się z niedożywieniem i przewlekłą biegunką, które mogą zmieniać wchłanianie Mg w jelitach. Po drugie, podczas odstawienia alkoholu opisano redystrybucję/translokację zewnątrzkomórkowego do wewnątrzkomórkowego Mg. Po trzecie, etanol sprzyja utracie Mg przez nerki, powodując odwracalną dysfunkcję kanalików.

W badaniu oznaczono także funkcjonowanie wątroby i nerek. Wątroba jest głównym narządem zaangażowanym w metabolizm alkoholu i najbardziej podatnym na uszkodzenia spowodowane stresem oksydacyjnym. Związek hipoMg i uszkodzenia wątroby opisano u 48 pacjentów z AUD. Nerki z kolei odgrywają kluczową rolę w homeostazie magnezu. Wśród części badanych z hipoMg zauważono nadmierne wydalanie magnezu, przy czym upośledzona „obsługa” Mg przez nerki odgrywa kluczową rolę w rozwoju niedoboru Mg. W rzeczywistości choroba wątroby sprzyja zmianom w nerkach (oś nerki-wątroba), a oba stany są związane z niedoborem magnezu. Wyniki tego badania sugerują, że pacjenci z AUD, włóknieniem wątroby i dysfunkcją nerek powinni być badani w kierunku hipoMg.

Na podstawie tego badania widać wyraźnie, że niedobór magnezu u pacjentów uzależnionych wiąże się z uszkodzeniem wątroby i dysfunkcją kłębuszków nerkowych, co sugeruje, że obie choroby współistniejące należy oceniać w kontekście hipoMg w surowicy. Ponadto pacjenci z hipoMg w surowicy są bardziej narażeni na inne zmiany elektrolitowe.

Źródło:

Associations of hypomagnesemia in patients seeking a first treatment of alcohol use disorder, 2023