Monitorowanie zjawiska nowych substancji psychoaktywnych (NSP) w Polsce stanowi ważny element w zakresie ochrony zdrowia publicznego i przeciwdziałania zagrożeniom związanym z ich używaniem. Dane zbierane są poprzez badania dotyczące rozpowszechnienia NSP, szczególnie wśród młodzieży, oraz analizę ilości i rodzaju NSP dostępnych na rynku. Monitorowanie NSP w Polsce realizowane jest również za pomocą Systemu Wczesnego Ostrzegania o Nowych Substancjach Psychoaktywnych (SWO), który współpracuje z systemem unijnym. Umożliwia on szybką wymianę informacji pomiędzy krajowymi oraz europejskimi jednostkami monitorującymi.
Skala używania NSP przez młodzież
Kluczowym źródłem danych o NSP wśród młodzieży są badania ESPAD. Ostatnie badania zrealizowane w Polsce w 2019 roku wykazały znaczący spadek używania NSP w porównaniu do lat poprzednich. W grupie 15-16-latków odsetek młodzieży deklarującej używanie NSP spadł z 10% w 2011 roku do 5,2% w 2019 roku. Podobny trend zaobserwowano w starszej grupie wiekowej 17-18-latków, gdzie odsetek ten zmniejszył się z prawie 16% w 2011 roku do 5,2% w 2019 roku. Wyniki badań wskazują również na zmniejszenie częstotliwości używania NSP w ostatnich 30 dniach oraz w ciągu ostatniego roku.
Identyfikacja NSP w Polsce
Polski System Wczesnego Ostrzegania (SWO) jest częścią europejskiego mechanizmu szybkiego wykrywania i reagowania na NSP. SWO umożliwia gromadzenie danych z laboratoriów kryminalistycznych i toksykologicznych, m.in. z Centralnego Laboratorium Celnego, Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji, Narodowego Instytutu Leków oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Chociaż dane te nie obejmują całości NSP zabezpieczonych w Polsce, są najdokładniejszym dostępnym źródłem, ukazującym dynamiczne zmiany na rynku NSP.
Od 2012 roku do 2016 roku liczba identyfikowanych NSP w Polsce wzrosła z około 1300 do ponad 28 tysięcy. Następnie w latach 2017-2020 liczba identyfikacji spadła, by w 2022 roku osiągnąć poziom 3989 przypadków.
Dominujące grupy substancji: syntetyczne katynony i kannabinoidy
Polski rynek NSP jest zdominowany przez syntetyczne katynony i syntetyczne kannabinoidy. Od 2015 roku zauważalny jest trend wzrostowy w liczbie konfiskat syntetycznych katynonów, które obecnie stanowią aż 90% wszystkich identyfikowanych NSP w Polsce. Najczęściej konfiskowanymi substancjami z tej grupy są 4-CMC, 3-CMC oraz 4-MMC (mefedron). Po zdelegalizowaniu produkcji NSP w Polsce ich wytwarzaniem zajmują się często zorganizowane grupy przestępcze, co potwierdzają liczne konfiskaty oraz dane o zamykanych laboratoriach. W 2023 roku waga skonfiskowanych katynonów osiągnęła rekordowy poziom 10 ton, co czyni Polskę jednym z największych rynków NSP w Europie.
Rosnące zagrożenie: benzodiazepiny i syntetyczne opioidy
Oprócz syntetycznych katynonów i kannabinoidów, na polskim rynku NSP pojawiają się również benzodiazepiny i syntetyczne opioidy. Substancje te, mimo że występują rzadziej, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego ze względu na ich wysokie ryzyko przedawkowania. Nowe benzodiazepiny pojawiły się w Polsce w 2015 roku, osiągając szczyt liczby identyfikacji w latach 2017-2018 (ponad 500 przypadków), a następnie ich liczba spadła. Podobnie syntetyczne opioidy, które pojawiły się na rynku około 2017 roku, również odnotowały spadek, choć ich potencjalne zagrożenie pozostaje wysokie.
Wzrost zagrożenia zdrowotnego i reakcje instytucji
Nasilająca się obecność NSP, zwłaszcza katynonów, skutkuje zwiększeniem liczby przypadków zagrożenia zdrowotnego. W 2023 roku Główny Inspektorat Sanitarny wydał ostrzeżenie o wzroście zgonów związanych z używaniem 3-CMC i 4-CMC. Dynamiczne zmiany na rynku NSP wymagają stałej uwagi i monitorowania, ponieważ obecność nowych, bardziej niebezpiecznych substancji może znacząco wpłynąć na sytuację zdrowotną w Polsce.
Podsumowanie zebranych danych
Analiza danych wskazuje na dynamiczne zmiany na rynku NSP w Polsce, który pozostaje jednym z bardziej aktywnych w Europie. Pomimo spadków w identyfikacjach od 2016 roku, wysokie konfiskaty i obecność nielegalnych laboratoriów wskazują na potrzebę dalszej intensywnej kontroli. Syntetyczne katynony i kannabinoidy dominują na rynku, podczas gdy benzodiazepiny i syntetyczne opioidy stwarzają rosnące ryzyko zdrowotne. Monitorowanie NSP i reagowanie na zmieniające się zagrożenia pozostaje kluczowe dla ochrony zdrowia publicznego.
Źródło:
Uzależnienia w Polsce, Raport 2023, KCPU
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz