Jak terapia schematów może pomóc w leczeniu anoreksji?

Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, to jedno z najpoważniejszych zaburzeń odżywiania, które dotyka głównie młode kobiety w wieku nastoletnim. Choroba objawia się skrajnym ograniczaniem jedzenia, obsesyjną kontrolą masy ciała i intensywnym lękiem przed przytyciem. W efekcie prowadzi do drastycznej utraty wagi, problemów zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. W Polsce problem anoreksji dotyka 0,8–1,8% dziewcząt poniżej 18. roku życia.

Leczenie anoreksji to trudne zadanie. Najczęściej stosowaną metodą jest terapia poznawczo-behawioralna. Koncentruje się na zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowań związanych z jedzeniem i ciałem. Mimo że te podejścia są skuteczne u części pacjentów, statystyki pokazują, że skuteczność leczenia nie przekracza 50%. W dodatku ponad połowa pacjentów doświadcza nawrotu choroby w ciągu roku od zakończenia terapii. To skłania specjalistów do poszukiwania nowych metod, które mogłyby lepiej odpowiadać na potrzeby pacjentów. Jedną z takich metod jest terapia schematów.

Czym jest terapia schematów?

Terapia schematów to stosunkowo nowa forma psychoterapii, która łączy elementy terapii poznawczo-behawioralnej, psychodynamicznej i teorii przywiązania. Jej celem jest pomoc osobom zmagającym się z głęboko zakorzenionymi, negatywnymi schematami myślenia i emocji, które powstają najczęściej we wczesnym dzieciństwie. Takie schematy mogą wynikać z niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych, zaniedbań czy traumatycznych doświadczeń. Przykładem może być schemat „wadliwości”, gdzie osoba wierzy, że nie zasługuje na miłość i akceptację.

Terapia schematów skupia się na zrozumieniu tych schematów, a następnie na ich modyfikacji. Kluczowe znaczenie ma w tym procesie relacja terapeutyczna. Terapeuta pełni rolę „zdrowego rodzica”, który pomaga pacjentowi odkryć i zaspokoić swoje potrzeby emocjonalne. Terapia ta jest szczególnie skuteczna w leczeniu pacjentów z długotrwałymi problemami emocjonalnymi, które nie reagują na tradycyjne metody.

Jakie techniki stosuje się w terapii schematów?

W ramach terapii schematów wykorzystuje się różne techniki, które pomagają pacjentowi zrozumieć i zmienić swoje schematy. Oto najważniejsze z nich:

1. Rescripting wyobrażeń – polega na przypominaniu sobie traumatycznych lub trudnych wspomnień i wyobrażaniu ich w nowym, pozytywnym świetle. Pacjent pracuje nad zmianą negatywnego obrazu przeszłych zdarzeń, wprowadzając do nich „zdrowego dorosłego”, który pomaga przezwyciężyć ból emocjonalny.
2. Praca z krzesłem (chairwork) – pacjent siada na różnych krzesłach, aby symbolicznie porozmawiać z różnymi częściami siebie. Na jednym krześle może być „krytyk wewnętrzny”, który nieustannie karze i ocenia, na innym „wrażliwe dziecko”, które potrzebuje wsparcia. Terapeuta pomaga w zrozumieniu wewnętrznych dialogów i przełamywaniu tych schematów.
3. Ograniczone powtórne rodzicielstwo (limited reparenting) – terapeuta pełni rolę emocjonalnie wspierającego „zdrowego rodzica”. To pozwala pacjentowi doświadczyć wsparcia, którego brakowało mu w dzieciństwie.

Jak terapia schematów może pomóc osobom z anoreksją?

Badania sugerują, że anoreksja często ma swoje korzenie w niezaspokojonych potrzebach emocjonalnych, które pojawiły się w dzieciństwie. Osoby z anoreksją mogą rozwijać sztywne przekonania o swoim ciele, wartości i potrzebie kontroli, które wynikają z trudnych doświadczeń w relacjach rodzinnych. Na przykład, pacjent może wierzyć, że musi być doskonały, aby zasługiwać na miłość i akceptację – to przykład schematu „nieustępliwych standardów”.

Terapia schematów może pomóc takim osobom, poprzez przerwanie destrukcyjnych wzorców myślowych. Rescripting wyobrażeń pomaga pacjentowi zmierzyć się z trudnymi wspomnieniami, które mogły przyczynić się do rozwoju anoreksji, i zobaczyć je z innej perspektywy. Praca z krzesłem może pomóc pacjentom zrozumieć wewnętrzne konflikty, na przykład dialog między „wewnętrznym krytykiem” a „wrażliwym dzieckiem”, które domaga się troski i opieki.

Ograniczone powtórne rodzicielstwo może okazać się kluczowe w leczeniu anoreksji, szczególnie u nastolatków, u których choroba często rozwija się w odpowiedzi na niezdrowe relacje rodzinne. Terapeuta, pełniąc rolę wspierającego „rodzica”, pomaga pacjentowi zaspokoić emocjonalne potrzeby, które nie były spełnione w dzieciństwie.

Chociaż terapia schematów jest jeszcze stosunkowo nowym podejściem, jej wyniki w leczeniu złożonych zaburzeń, takich jak anoreksja, wydają się obiecujące. Dzięki skupieniu się na głębokich, emocjonalnych schematach i pracy nad ich modyfikacją, pacjenci z anoreksją mogą zyskać narzędzia, które pomogą im przerwać cykl destrukcyjnych zachowań i zacząć zdrowieć.

Źródło: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10976625/