Dysmorfofobia, czyli zaburzony oraz swojego ciała. „Częściej w gabinecie spotykam się z mężczyznami”

„Osoba uzależniona może mieć zakrzywiony obraz swojego wizerunku. Zacierają się jej granice, może nie widzieć zniekształcenia ciała czy twarzy, nie pamięta siebie sprzed zabiegów. Skupia się raczej na tym, co i gdzie musi wypełnić, co poprawić. Obraz ciała to konstrukt bardzo złożony, który nie ogranicza się tylko do fizyczności.” O tym, co skłania nas do zabiegów medycyny estetycznej i dlaczego może się to okazać niebezpieczne, mówi Sylwia Stankiewicz, psycholog, seksuolog, psychoterapeutka poznawczo-behawioralna.

Jak zwrócić uwagę bliskiej osobie, że jednak niepokoi nas jej kolejny zabieg?

Na pewno wystrzegajmy się zwracania uwagi i diagnozowania obcych ludzi. Nie mamy wiedzy i prawa oceniać stanu psychicznego innych na podstawie zdjęć, wpisów w sieci, wyglądu. Jeżeli ktoś naprawdę ma problem z uzależnieniem czy dysmorfofobią, czyli zaburzeniem polegającym na przekonaniu o własnej brzydocie lub defekcie w wyglądzie fizycznym, to jest to bardzo delikatna materia.

Dotyczy tylko kobiet?

Absolutnie nie! To zaburzenie zdecydowanie nie dotyczy tylko kobiet. Myślę, że możemy tutaj mówić nawet o podziale pół na pół. Ja nawet chyba częściej w gabinecie spotykam się z mężczyznami. Ponadto dysmorfofobia nie jest zjawiskiem kulturowym. Jest o wiele starsza niż cyfrowy boom, nie można jej uprościć i sprowadzić do wpływu mediów społecznościowych. Dlatego dobrze jest raczej ostrożnie podchodzić do czynników społeczno-kulturowych w przypadku zaburzeń i uzależnień.

Jeżeli kogoś znamy lub jest to ktoś z rodziny i tak lepiej zachowywać się delikatnie. Często ludzie nie mówią nawet najbliższym, że chodzą do psychiatry, psychologa czy terapeuty z takim problemem. Wielu pacjentów wstydzi się tego problemu, tym bardziej mężczyźni, bo przecież stereotypy mają się dobrze, np. “facet, a przejmuje się wyglądem; pewnie jest próżny”. Uznaje się, że “dbanie o wygląd” to kobieca rzecz, a jest to nieprawdą. Dlatego darujmy sobie komentarze o przesadzaniu, wymyślaniu. Nie wyśmiewajmy – również, gdy wygląd tej osoby za sprawą zabiegów się pogarsza, a nie polepsza.

Osoba uzależniona może mieć zakrzywiony obraz swojego wizerunku, zacierają się jej granice, może nie widzieć zniekształcenia ciała czy twarzy, nie pamięta siebie sprzed zabiegów. Skupia się raczej na tym, co i gdzie musi wypełnić, co poprawić. Obraz ciała to konstrukt bardzo złożony, który nie ogranicza się tylko do fizyczności.

Jak wspierać bliską nam osobę, która jest uzależniona od zabiegów medycyny estetycznej?

Rozmawiać. A na początek po prostu zauważyć i nazwać problem. Nie chodzi oczywiście o to, żeby przekonywać kogoś, jak wielki błąd popełnia. Sygnalizujmy jednak, że widzimy, że coś się dzieje, zapytajmy, po co ta osoba to robi, czy uważa, że jest jej to potrzebne. Możliwie taktownie i z wyczuciem w ten sposób można zasygnalizować, że się martwimy. Warto również zapewnić, że jesteśmy obok, chętnie pomożemy, jeśli rozmówca będzie tego potrzebować. Nie oceniajmy. Już naprawdę za dużo mamy ciągłego oceniania na świecie. Pamiętajmy, że osoba uzależniona prawdziwe motywacje ma często mocno poukrywane. To może być lęk przed oceną, głęboka samotność, przykre doświadczenia z przeszłości. Bywa, że dorośli ludzie próbują ukryć lub zmienić element wyglądu, który był wyśmiewany przez rówieśników.

Z uzależnieniem jest chyba tak, że to ta osoba musi jednak dojść do momentu pod tytułem “chcę zmiany, idę po pomoc”. Przecież osobie z uzależnieniem od alkoholu można latami mówić, żeby przestał pić, a ile razy bliscy słyszą “ja nie mam problemu”…

Zaprzeczanie to mechanizm obronny. Uzależnienie to często życie w iluzji. Dopiero terapia pozwala odkryć, co się kryje pod spodem i się z tym skonfrontować. W pracy z pacjentami zwracam również uwagę na wzorce przywiązania. Relacje budowane w dzieciństwie to często klucz do wyjaśnienia tego, co się dzieje teraz.

Bardzo łatwo pokusić się o ocenianie osób, które wykonują zabiegi i diametralnie zmieniają swój wygląd, jednak konsekwencje tego uzależnienia mogą być bardzo bolesne. Jakie?

Konsekwencje uzależnienia od zabiegów są takie same jak każdego innego uzależnienia. Zaniedbywanie relacji, rodziny, pracy, hobby. Na dłuższą metę spadek zadowolenia. Ale też problemy finansowe, zadłużanie się, możliwe komplikacje po kolejnych operacjach – bo przecież potrzeba zrobienia kolejnej poprawki może popchnąć nas do pseudospecjalisty, który taniej, ale gorzej wykona usługę. Poza tym każda operacja niesie za sobą ryzyko. Osoba uzależniona to pomija, często myśląc tylko o efekcie estetycznym. W gabinecie próbujemy z pacjentem lub pacjentką zbudować jakościowe życie bez nałogu, uzbroić się w narzędzia ochronne przed przekazami medialnymi o idealnych wizerunkach i proporcjach. Współczesny świat sprzyja uzależnieniom od poprawiania wyglądu. Żyjemy w czasach kultu ciała i młodości. Czasami trudno jest znaleźć w tym wszystkim siebie.

Sylwia Stankiewicz – psycholog, seksuolog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, psycholog kliniczny. Specjalizuje się w diagnozie i psychoterapii osób dorosłych z zaburzeniami: lękowo-depresyjnymi, nastroju, odżywiania się, dysmorfofobią oraz zaburzeniami osobowości, pomocy osobom różnorodnym płciowo, pomocy osobom z trudnościami/problemami dotyczącymi seksualności.