Narkomania w Polsce – skala zjawiska

Dokumentem zawierającym ujęte w syntetycznej formie i bazujące na wynikach badań w Polsce, dane dotyczące problemu narkotyków i narkomanii w Polsce jest „Raport o stanie narkomanii w Polsce” wydany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Wskazuje on na ostatnie wyniki ogólnopolskich badań na reprezentatywnych próbach populacji generalnej w wieku 15-64 lat z przełomu lat 2018/2019 oraz młodzieży szkolnej z roku 2019. Pierwsze badanie zrealizowano we współpracy z firmą Kantar Polska, a drugie wspólnie z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) i Instytutem Psychiatrii i Neurologii (IPiN).

Pomiary pozwalają na śledzenie dynamiki zjawiska używania narkotyków od co najmniej kilkunastu lat. Stanowią stały element systemu informacji o narkotykach i narkomanii w Polsce. W celu maksymalnego zobiektywizowania ocen prowadzonych działań, raport przedstawia dane dotyczące Polski na tle innych krajów europejskich.

Jeżeli chodzi o rynek narkotykowy oraz produkcję narkotyków w naszym kraju, w 2020 roku Komendy Wojewódzkie Policji, KSP i CBŚP ujawniły i zlikwidowały niemal 1300 nielegalnych upraw konopi innych niż włókniste. W 2019 roku odnotowano znaczący wzrost ilości zabezpieczanej heroiny, amfetaminy, metamfetaminy oraz tabletek ecstasy. Polska, obok Holandii czy Belgii, jest niestety wymieniana jako jeden z głównych producentów tego rodzaju substancji w Europie. Ponadto, w 2019 roku zarejestrowano niemal 67 tys. przestępstw w związku z naruszeniem ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (najwięcej, bo 64% dotyczyło spraw o posiadanie narkotyków).

Używanie narkotyków w Polsce

Jednym z podstawowych źródeł danych o skali używania substancji psychoaktywnych są reprezentatywne, ogólnopolskie badania w populacji generalnej (15-64 lata). Wynika z nich, że odsetek używających narkotyki w tej grupie wyniósł 5,4 %. W 18 krajach zarejestrowano wyższe wskaźniki używania nielegalnych substancji psychoaktywnych niż w Polsce. W prowadzeniu działań z zakresu przeciwdziałania narkomanii stosunkowo często badaną grupą są osoby w wieku 15-34 lata, czyli tzw. młodzi dorośli. W przypadku tej grupy rozpowszechnienie używania narkotyków w roku poprzedzającym badanie jest wyższe niż w całej populacji. W Polsce odsetek osób używających narkotyków w wieku 15-34 lata wyniósł 10,4%, podczas gdy w krajach z najwyższymi wskaźnikami tj. we Francji, Holandii czy we Włoszech przekroczył 20%.

Najczęściej używane narkotyki

Według badania Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Kantar Polska z 2018 roku w populacji generalnej najczęściej używanym narkotykiem (12,1%) była marihuana. Z kolei do jej zażywania wśród młodych dorosłych przyznało się 7,8% badanych. Jeżeli chodzi o polskich uczniów najczęściej zażywane były marihuana i haszysz. Co najmniej raz w życiu używało ich 11% uczniów. W całej badanej populacji wyższy odsetek odnotowano wśród mężczyzn (16,4% ) niż wśród kobiet (7,7% ).

Drugą co do częstotliwości używania substancją jest amfetamina. Jest ona o wiele rzadziej używana w populacji generalnej. Do zażywania amfetaminy w ciągu ostatniego roku przyznało się 1,4% badanych w grupie 15-34 lata oraz 3% młodzieży szkolnej. Wskaźnik używania, podobnie jak w przypadku marihuany, jest wyższy wśród mężczyzn niż kobiet. Z kolei kokaina należy do grupy nielegalnych substancji psychoaktywnych, których poziom rozpowszechnienia w Polsce nie jest zbyt wysoki. Wyniki badań w populacji generalnej pokazują, że wśród młodych dorosłych odsetek używających tej substancji wyniósł 0,5%.

Polska na tle innych krajów

Wyniki badań wśród osób dorosłych pokazują, że na tle Europy poziom rozpowszechnienia używania narkotyków w Polsce nie jest wysoki. Najwyższe wskaźniki odnotowano we Francji, Włoszech i Hiszpanii. Natomiast najniższe odsetki spośród krajów UE rejestrujemy na Węgrzech, Cyprze i w Grecji. Na uwagę, jeżeli chodzi o rozpowszechnienie, zasługują także nowe substancje psychoaktywne („dopalacze”). Z ostatnich badań wynika, iż do ich zażywania przyznało się 3,9%. Natomiast do używania jakiegokolwiek narkotyku przyznało się 16,1% badanych, co stanowi podobny odsetek, jak w przypadku badania z 2014 roku.

Dane z badań populacyjnych, np. badania ankietowe wśród młodzieży, pokazują także, jaka jest skala eksperymentowania oraz aktualnego używania narkotyków. Z przeprowadzonych dodatkowo analiz wynika, że na tle innych krajów UE Polska nie ma wysokich wskaźników problemowego używania substancji nielegalnych. W Polsce nie odnotowujemy także dużej liczby zgonów spowodowanych bezpośrednio przedawkowaniem narkotyków.

Zgony w wyniku używania narkotyków

Według danych GUS z 2018 roku zarejestrowano 199 zgonów, a w 2017 roku – 202 zgony, których przyczyną były narkotyki. Dane z 2018 roku pokazują, że ofiarami śmiertelnych przedawkowań w naszym kraju są przeważnie mężczyźni (69% odnotowanych przypadków).

Wyniki ostatnich badań populacyjnych z 2018 i 2019 roku odnotowują zmniejszenie skali używania nielegalnych substancji psychoaktywnych. Jednak problem narkomanii w naszym kraju w dalszym ciągu jest bardzo poważny. Dlatego tak istotną kwestią jest podejmowanie działań profilaktycznych i edukacyjnych. Działania profilaktyczne są realizowane przede wszystkim przez jednostki administracji rządowej, samorządy lokalne i regionalne oraz organizacje pozarządowe.

W Polsce działa 76 stacjonarnych ośrodków leczenia uzależnienia od narkotyków oraz 212 placówek ambulatoryjnych. Ponadto pomocy osobom uzależnionym od narkotyków udzielają oddziały detoksykacyjne, dzienne ośrodki leczenia uzależnień, szpitale i zakłady karne.

Źródła:

Raport o stanie narkomanii w Polsce 2020, Autorzy: Artur Malczewski, dr. Piotr Jabłoński, Wydawca: Krajowe Biuro do spraw przeciwdziałania narkomanii