Dostępność alkoholu w Polsce – statystyki

W Polsce samorządy lokalne odgrywają kluczową rolę w ograniczaniu dostępności napojów alkoholowych poprzez regulacje prawne i limity zezwoleń na sprzedaż. Mimo wprowadzenia ograniczeń, liczba zezwoleń, a tym samym punktów sprzedaży alkoholu, utrzymuje się na wysokim poziomie. Analiza ostatnich 22 lat pokazuje znaczny wzrost dostępności ekonomicznej alkoholu, pomimo podwyżek akcyzy, co rodzi konieczność monitorowania i modyfikowania strategii profilaktycznych.

Zbyt duża dostępność fizyczna alkoholu

W Polsce odpowiedzialne za formułowanie strategii ograniczania dostępności napojów alkoholowych poprzez wprowadzanie regulacji prawnych są jednostki samorządu terytorialnego. Lokalne władze mają obowiązek określania maksymalnej liczby zezwoleń na sprzedaż alkoholu w swoich gminach, uwzględniając w limitach także piwo. Wcześniejsze rozwiązania wyłączały piwo z ograniczania dostępności. Liczba zezwoleń wpływa bezpośrednio na liczbę punktów sprzedaży, w których mogą obowiązywać trzy typy zezwoleń:

• zezwolenie typu A: na alkohol do 4,5% (w tym piwo),
• zezwolenie typu B: na alkohol od 4,5% do 18% z wyjątkiem piwa, oraz
• zezwolenie typu C: na alkohol powyżej 18%.

Zezwolenie może zostać cofnięte w przypadku naruszenia przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W 2022 roku cofnięto 389 zezwoleń spośród 303 729 ważnych zezwoleń, głównie z powodu nieprzestrzegania warunków sprzedaży. W 2021 roku cofnięto 362 zezwolenia, a w 2020 roku – 545 zezwoleń. Najrzadziej cofano zezwolenia z powodu wprowadzania do sprzedaży alkoholu z nielegalnych źródeł.

Działania samorządów w zakresie profilaktyki wskazują na dużą fizyczną dostępność alkoholu. Jest ona mierzona liczbą osób przypadających na jeden punkt sprzedaży, choć odnotowuje się niewielki, ale stały spadek tej dostępności w ciągu ostatnich 15 lat.

Ceny alkoholu wolno w górę

Ceny napojów alkoholowych wzrosły w ciągu ostatnich 22 lat o około 23-25%, jednak wzrost ten jest jednym z najwolniejszych. Wskaźnikiem dostępności ekonomicznej alkoholu jest liczba butelek, które można kupić za średnie miesięczne wynagrodzenie. W 2022 roku za średnie wynagrodzenie można było kupić 1889 butelek piwa, 269 butelek wina i 219 butelek mocnego alkoholu. Na zmianę dostępności wpływają więc zarówno różnice cenowe, jak i wzrost wynagrodzenia. Mimo 10% podwyżki akcyzy, dostępność ekonomiczna alkoholu wzrosła w ciągu roku (o 91 butelek piwa, 13 butelek wina i 3 butelek wódki), choć w mniejszym stopniu niż w 2021 roku w stosunku do 2020 roku. Wówczas w ciągu roku dostępność ekonomiczna wzrosła o 125 butelek piwa, 45 butelek wina i 15 butelek wódki.

Porównując dane z ostatnich 20 lat, dostępność piwa i napojów spirytusowych wzrosła 2,5-krotnie, co podkreśla potrzebę dalszego monitorowania i modyfikowania strategii ograniczania dostępności alkoholu.

Źródło:

Raport „Uzależnienia w Polsce” 2023, Warszawa 2023, Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, ISBN: 978-83-966583-3-3