Jak korzystanie z ekranów wpływa na eksperymentowanie z używkami u nastolatków?

W dobie cyfryzacji urządzenia ekranowe stały się integralną częścią życia młodzieży. Badania wskazują, że różne formy aktywności przed ekranem mogą w odmienny sposób wpływać na rozwój emocjonalny i behawioralny młodych ludzi. Analiza tych zależności dostarcza cennych informacji, które mogą pomóc w zrozumieniu i ograniczaniu ryzykownych zachowań.

Czas ekranowy a alkohol i substancje psychoaktywne: badanie

Badanie wykorzystało dane z lat 2 i 3 projektu Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD). To największe w USA długoterminowe badanie dotyczące zdrowia, rozwoju mózgu i funkcji poznawczych młodzieży. Analizą objęto 8006 uczestników w wieku 11–12 lat. Dostarczyli oni pełne dane dotyczące czasu ekranowego, eksperymentowania z substancjami psychoaktywnymi i zmiennych kontrolnych.

Czas ekranowy mierzono za pomocą kwestionariusza, który uwzględniał osiem rodzajów aktywności, takich jak media społecznościowe, oglądanie wideo, gry komputerowe czy rozmowy wideo. Wyniki były przeliczane według wzoru uwzględniającego różnice między dniami powszednimi a weekendami. Sumaryczne dane wykazały wysoką zgodność z obiektywnymi pomiarami czasu użycia smartfonów.

Eksperymentowanie z substancjami oceniano poprzez pytania o pierwsze doświadczenia z alkoholem, nikotyną i marihuaną. W analizie uwzględniono czynniki demograficzne, takie jak wiek, płeć, dochód gospodarstwa domowego, poziom wykształcenia rodziców oraz poziom konfliktów w rodzinie.

Im więcej ekranów, tym większe ryzyko sięgania po używki

Młodzież raportowała średnio 7,5 godziny dziennie spędzane na rekreacyjnych aktywnościach ekranowych. W tym średnio niecałą godzinę młodzież poświęcała na pisanie wiadomości tekstowych i korzystanie z mediów społecznościowych oraz pół godziny na rozmowy wideo. Zauważono wzrost eksperymentowania z substancjami psychoaktywnymi między drugim a trzecim rokiem badania, przy czym najczęściej używaną substancją był alkohol.

Analiza wykazała, że całkowity czas spędzany na rekreacyjnych aktywnościach ekranowych był istotnie związany z eksperymentowaniem z alkoholem, nikotyną, marihuaną oraz ogólnym używaniem substancji psychoaktywnych.

Badanie wykazało, że różne sposoby korzystania z ekranów wiążą się z różnym ryzykiem eksperymentowania z używkami. Analiza danych ujawniła istotne zależności:

• Media społecznościowe: Nadmierne korzystanie z tych platform było silnie powiązane z wyższym ryzykiem eksperymentowania z substancjami psychoaktywnymi. Może to wynikać z presji rówieśniczej, ekspozycji na treści promujące używki oraz potrzeby akceptacji społecznej.
• Gry wideo: Chociaż same w sobie nie wykazały bezpośredniego związku z eksperymentowaniem z używkami, nadmierne granie prowadzące do izolacji społecznej lub zaburzeń snu pośrednio zwiększało takie ryzyko.
• Streaming wideo: Długotrwałe oglądanie treści, zwłaszcza o tematyce związanej z używkami, mogło normalizować takie zachowania i zachęcać do ich naśladowania.

Neuroobrazowanie pokazuje, że interakcje rówieśnicze, zarówno online, jak i offline, mogą zmieniać procesy nagradzania w mózgu. To sprzyja podejmowaniu ryzykownych działań, w tym eksperymentowaniu z substancjami.

Rozrywka w internecie a używki: świadomość problemu i edukacja

Nie tylko ilość czasu spędzanego przed ekranem, ale przede wszystkim sposób korzystania z urządzeń ekranowych, ma kluczowe znaczenie. Zrozumienie tych mechanizmów pozwala na bardziej świadome podejście do tematu i lepsze planowanie strategii prewencyjnych.

Zamiast wykluczania ekranów z życia młodzieży, warto skupić się na edukacji i budowaniu odpowiednich nawyków. Kluczowe jest uświadamianie młodzieży i ich opiekunów o potencjalnych zagrożeniach wynikających z nieodpowiedzialnego korzystania z mediów cyfrowych. Ważne jest również promowanie alternatywnych form spędzania wolnego czasu. Kontrolowanie treści oraz dbanie o równowagę między aktywnościami online i offline może stanowić ważny element wspierania zdrowego rozwoju młodzieży.

Źródło: „Prospective association between screen use modalities and substance use experimentation in early adolescents”, Drug and Alcohol Dependence, Volume 266, 1 January 2025, 112504