Uzależnienie od narkotyków to skomplikowane zaburzenie mózgu, którego rozwój jest determinowany przez genetyczne predyspozycje oraz różnorodne czynniki środowiskowe, kulturowe i psychospołeczne. Psychoterapie oraz grupy samopomocy koncentrują się na czynnikach środowiskowych i psychospołecznych, natomiast metody biologiczne, zwłaszcza farmakologiczne, mają na celu uchwycenie neurobiologicznych aspektów zaburzenia.
Uzależnienie od narkotyków – neurobiologiczne mechanizmy
Nie wszyscy, którzy mają kontakt z substancjami psychoaktywnymi, uzależniają się. Wysoka podatność na uzależnienie wynika z interakcji cech biologicznych i czynników środowiskowych. Rozwój ośrodkowego układu nerwowego zależy od genetyki i wpływu środowiska. Substancje uzależniające działają wzmacniająco, zwiększając prawdopodobieństwo ich ponownego użycia przez aktywację układu nagrody w mózgu, związanego z neuronami dopaminowymi. Dopamina odgrywa kluczową rolę w przypisywaniu znaczenia bodźcom sygnalizującym nagrodę, generując pragnienie użycia substancji.
Kluczową rolę w mechanizmach uzależnienia odgrywa układ mezokortykolimbiczny, w którym dopamina jest głównym neuroprzekaźnikiem. Długotrwałe używanie substancji prowadzi do neuroadaptacji i allostazy, zmieniając funkcjonowanie mózgu i powodując uzależnienie od obecności substancji. Neuroplastyczność oznacza zdolność mózgu do zmian, co prowadzi do utrwalenia uzależnienia. Uzależnienie rozwija się także przez mechanizmy pozytywnego i negatywnego wzmocnienia oraz uczenia asocjacyjnego. Z kolei zjawisko sensytyzacji sprawia, że osoby uzależnione łatwiej reagują na bodźce związane z substancją. Uzależnienie prowadzi do narastania tolerancji na przyjemne efekty substancji i uwrażliwienia na jej negatywne skutki.
Psychologiczne mechanizmy uzależnienia od narkotyków
Badania nad psychologicznymi mechanizmami uzależnienia od substancji psychoaktywnych trwają od lat 70. XX wieku, jednak nie udało się nadal stworzyć spójnego modelu tego procesu. Szczególne znaczenie przypisuje się wymiarowi osobowości, takim jak impulsywność i poszukiwanie nowości, które są silnie skorelowane z uzależnieniem. Inne obszary badań obejmują samoocenę, stres oraz radzenie sobie z trudnymi sytuacjami. Podejście psychoanalityczne sugeruje, że używanie substancji może łagodzić objawy innych zaburzeń psychicznych, co znajduje potwierdzenie w wielu badaniach. Podejścia behawioralno-poznawcze, w tym teorie społecznego uczenia się, podkreślają rolę oczekiwań wobec działania substancji oraz umiejętności psychospołecznych. Te koncepcje, zweryfikowane naukowo, przyczyniły się do zwiększenia skuteczności psychoterapii w leczeniu uzależnień.
Źródło:
„Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów”, KBPN 2012, ISBN 978-83-934334-8-3
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz