Fentanyl jest lekiem znanym od wielu lat, ma szerokie zastosowanie w medycynie ratunkowej i anestezjologii. Ze względu na silne działanie, zyskał miano popularnego środka uzależniającego. W ostatnich latach również pochodne fentanylu produkowane jako nowe substancje psychoaktywne (NSP, dopalacze) stają się zauważalnym problemem w toksykologii klinicznej i sądowej.
Fentanyl
Fentanyl został pierwszy raz zsyntetyzowany w grudniu 1960 r. w Belgii przez Paula Janssena. Powodem syntezy była konieczność stworzenia związku o silniejszych niż w przypadku morfiny, właściwościach lipofilnych. W latach 80. XX w. zaczęto wykorzystywać fentanyl do znieczulenia kanałowego oraz zewnątrzoponowego. Wtedy też zaczęto podawać fentanyl w postaci przezskórnych plastrów oraz przezśluzówkowo, jako pastylki do ssania. Docelową grupą pacjentów mieli być chorzy z chronicznym bólem oraz osoby po zabiegach chirurgicznych, a w późniejszych latach także pacjenci onkologiczni.
W ostatnich dekadach widoczny jest globalny wzrost problemu nadużywania opioidów, w tym fentanylu i jego pochodnych. Substancje te, pierwotnie stosowane w celach terapeutycznych, znalazły szerokie zastosowanie w nielegalnym obrocie, prowadząc do poważnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych.
Raporty naukowe wskazują na alarmujący wzrost liczby zatruć i zgonów związanych z przedawkowaniem opioidów. W latach 2000-2014 w USA odnotowano wzrost zgonów z powodu przedawkowania narkotyków o 137%, z czego 200% stanowi wzrost związany z opioidami. Szczególnie niepokojące jest to, że między 2013 a 2014 rokiem, liczba zgonów związanych z syntetycznymi opioidami wzrosła o 80%. Wzrost ten nie jest ograniczony tylko do Ameryki Północnej. W Europie również odnotowuje się zwiększenie liczby zgonów i zatruć spowodowanych pochodnymi fentanylu, przy czym Estonia wydaje się być szczególnie dotknięta tym problemem.
Pochodne fentanylu
Pochodne fentanylu, znane również jako analogi fentanylu, są grupą syntetycznych opioidów. Zostały one zmodyfikowane w taki sposób, aby naśladować lub przewyższać efekty farmakologiczne fentanylu. Te substancje różnią się od siebie strukturą chemiczną, co wpływa na ich potencjał, czas działania oraz profil bezpieczeństwa. Podobnie jak fentanyl, działają poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi w mózgu i ośrodkowym układzie nerwowym. To wiązanie prowadzi do znacznej redukcji odczuwanego bólu, a także może wywołać uczucie euforii. Mechanizm ten jest również odpowiedzialny za wiele niepożądanych efektów opioidów, w tym depresję oddechową, która jest główną przyczyną zgonów z przedawkowania. Wśród najbardziej znanych i badanych pochodnych fentanylu znajdują się α-metylofentanyl, p-fluorofentanyl, benzylfentanyl, 3-metylofentanyl (3-MF) oraz acetylfentanyl.
Wiele pochodnych fentanylu może nie być wykrywalnych standardowymi testami toksykologicznymi. Utrudnia to szybką diagnozę i leczenie przedawkowania. Ponadto, niektóre z tych substancji mogą mieć dłuższy czas działania niż fentanyl. Zwiększa to ryzyko opóźnionych efektów toksycznych i wymaga dłuższego monitorowania pacjentów po przedawkowaniu.
Alarmujące jest pojawianie się coraz to nowych pochodnych fentanylu na rynku. Zarówno zmienność w budowie fentanylu, a więc różnice właściwości toksykokinetycznych, a także duża toksyczność powodują, że osoby przyjmujące tę grupę związków często ulegają śmiertelnemu zatruciu.
Źródło:
Fentanyl i jego pochodne jako grupa nowych substancji psychoaktywnych (dopalaczy), Marcin Zawadzki, Karolina Nowak Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz