W domu rodzinnym dziecko powinno czuć się bezpieczne. Powinno czuć, że ma w rodzicach oparcie i świadomie, bez lęku, powinno kroczyć w przyszłość. W rodzinie alkoholowej, gdzie poczucie zagrożenia, chaos i niepewność to chleb powszedni, dzieci są pozostawione same sobie. Brak stabilizacji, niemożność przewidzenia zdarzeń i koncentracja życia rodzinnego wokół uzależnionego członka rodziny powodują, że dzieci zaczynają przystosowywać się do trudnych realiów, w jakich zostały zmuszone żyć. Z jakimi problemami codziennie mierzą się dzieci z rodzin alkoholowych?
Dziecko wzrastające w rodzinie alkoholowej żyje w stanie permanentnego stresu. W rodzinie, w której najważniejszym członkiem staje się osoba uzależniona i to na niej zaczyna się skupiać cała uwaga, potrzeby pozostałych członków rodziny schodzą na dalszy plan. Żyjąc w samotności, w ciągłym strachu, z ogromnym poczuciem odrzucenia, dzieci uczą się życia wedle trzech podstawowych zasad: „Nie mówić”, „nie ufać”, „nie czuć”. Jednocześnie zaczynają proces adaptacji do nowych warunków rzeczywistości.
Czytaj więcej: Jak „(nie)działa” rodzina alkoholowa?
Role w rodzinie alkoholowej
Alkoholizm destabilizuje system rodziny i wpływa na odwrócenie pełnionych w niej ról. Tyczy się to zarówno dorosłych, jak i dzieci, które – czując odpowiedzialność za to, co się dzieje w domu rodzinnym – niejednokrotnie stają się wręcz rodzicami dla własnych rodziców. Role, jakie przyjmują dzieci w rodzinie alkoholowej pozwalają im przetrwać oraz ponosić możliwie najmniejsze straty życia u boku alkoholika. „Neutralizując” w ten sposób zachowania uzależnionego, rodzina może nadal funkcjonować, zachowując pozory normalności.
Do typowych ról, w jakie wchodzą dzieci z rodzin alkoholowych, aby m.in. odwrócić w ten sposób uwagę od problemu alkoholowego w rodzinie, należą:
– bohater – najczęściej najstarsze spośród rodzeństwa. Bierze odpowiedzialność za funkcjonowanie całej rodziny, jest nad wiek dojrzałe. Zajmuje się rodzicami i rodzeństwem, zaniedbując przy tym własne potrzeby i rozwój. Jednocześnie nie sprawia żadnych problemów, świetnie się uczy.
– kozioł ofiarny – nie potrafiąc konkurować z zazwyczaj nieco starszym bohaterem -„podporą rodziny” – zaczyna szukać wsparcia poza domem. Stwarza przy tym wiele kłopotów: źle się uczy, sprawia problemy wychowawcze, często popada w konflikty z prawem, uzależnienia i skupia na sobie negatywne emocje członków rodziny.
– dziecko zagubione (aniołek) – jest zamknięte w sobie, samotne i żyje we własnym świecie. Nie sprawia praktycznie żadnych problemów, bo w zasadzie jest „niewidoczne”. Niczym się nie wyróżnia, niewiele wymaga od rodziny. Nie potrafi przy tym nawiązywać relacji z innymi.
– maskotka – najczęściej najmłodsze z rodzeństwa, będące w centrum zainteresowania rodziny. Jest mistrzem rozśmieszania i zabawiania, i mimo że jest pełne strachu – uśmiechem rozbraja napięte sytuacje w domu.
Co czują dzieci alkoholików?
Dominującymi stanami emocjonalnymi u dzieci z rodzin alkoholowych są wstyd za rodzica, poczucie winy, strach przed rodzicem, osamotnienie, złość lub nienawiść do rodzica. Jednocześnie fakt odrzucenia, nie tylko przez pijącego, ale też przez drugiego rodzica – często współuzależnionego, który całą swoją uwagę skupia na uzależnionym partnerze i jego potrzebach – negatywnie wpływa na poczucie własnej wartości u dzieci, szacunku do siebie samego. Dzieci te często są bardzo samokrytyczne, umniejszają własne osiągnięcia. Większość ma też problemy związane z poczuciem własne tożsamości.
Problemy zdrowotne dzieci z rodzin alkoholowych
Wśród dzieci z rodzin z problemem alkoholowym obserwuje się także mniejszą odporność organizmu, co jest reakcją na życie w chronicznym stresie, a przejawia się występowaniem różnego rodzaju chorób somatycznych. Dzieci te częściej cierpią z powodu bólu głowy, bezsenności, osłabienia, nudności, nerwobóli zębów. Częstsze jest wśród nich również występowanie zaburzeń odżywiania (anoreksji czy bulimii) oraz nadużywanie substancji zmieniających świadomość – alkoholu, narkotyków, także dopalaczy.
Czytaj też: Dorosłe Dzieci Alkoholików – kim są i dlaczego cierpią?
Źródła:
http://www.parpa.pl/index.php/rodzina-dzieci/dzieci-alkoholikow
Mateusz Hędzelek, Marcin Wnuk, Jerzy T. Marcinkowski, „Choroba współuzależnienia od alkoholu – diagnoza, konsekwencje, leczenie”, kwartalnik Problemy Higieny i Epidemiologii, 2009, 90(3)
Iwona Niewiadomska, Marta Sikorska-Głodowicz, „Uzależnienia. Fakty i mity. Alkohol”, Gaudium, Lublin 2004