Uzależnienie od alkoholu pociąga za sobą liczne szkody w różnych obszarach życia: zarówno samego uzależnionego, jego bliskich, jak i w społeczeństwie w ogóle. Celem leczenia alkoholików jest całkowita abstynencja i powrót do „normalnego” życia w społeczeństwie. Czasem jednak decyzja o abstynencji przychodzi później albo osoba uzależniona – mimo wielokrotnych prób – wraca do picia. Wówczas terapia może zostać ukierunkowana na redukcję owych szkód, tak aby zniszczenia dokonywane na skutek uzależnienia od alkoholu były jak najmniejsze.
Terapia w ramach programu redukcji szkód może mieć charakter zarówno indywidualny, jak i grupowy. Spotkania odbywają się w poradniach leczenia uzależnień. Założeniem programu jest ograniczenie szkód zdrowotnych, psychologicznych i społecznych wynikających ze spożywania alkoholu, a celem terapii – poprawa stanu zdrowia i funkcjonowania osób uzależnionych od alkoholu w społeczeństwie. Kluczowe jest także podkreślenie, że bezpośrednim celem programu nie jest abstynencja, ani ograniczenie konsumpcji alkoholu.
Do kogo kierowany jest program redukcji szkód?
Programem są objęte są trzy grupy pacjentów:
– pacjenci głęboko uzależnieni od alkoholu,
– chorzy, którzy wielokrotnie podejmowali terapię nakierowaną na abstynencję,
– pacjenci mający trudności z utrzymaniem abstynencji.
W programach redukcji szkód nie powinny uczestniczyć osoby, które kwalifikują się do programów nakierowanych na abstynencję lub programów ograniczania picia. Nie kieruje się na nie również pacjentów pierwszy raz podejmujących leczenie uzależnienia od alkoholu.
Sesje terapeutyczne mają charakter wspierający i wzmacniający oraz motywujący do zmiany sytuacji zdrowotnej i życiowej pacjenta. Przebieg terapii ustalany jest indywidualnie z pacjentem. Terapeuta przygotowując program terapii bierze pod uwagę sytuację pacjenta i do niej dostosowuje czas oraz częstotliwość spotkań.
W przeciwieństwie do innych celów terapii uzależnienia od alkoholu (patrz zakładki „Abstynencja” i „Ograniczanie picia”) pozostawanie pod wpływem alkoholu nie wyklucza pacjentów z udziału w programach redukcji szkód.
Cele programu redukcji szkód
– poprawa stanu zdrowia i funkcjonowania psychospołecznego,
– wzmocnienie zachowań nakierowanych na zmianę wzoru picia,
– zwiększenie kompetencji życiowych pozwalających na zabezpieczenie podstawowych potrzeb,
– przeciwdziałanie procesowi wykluczenia społecznego.
Docelowo celem terapeutycznym w przypadku pacjentów uzależnionych od alkoholu jest podejmowanie działań prowadzących do całkowitej abstynencji. Jak jednak podaje PARPA, nie tylko całkowita abstynencja, ale również zmniejszenie ilości wypijanego alkoholu przynosi korzyści zdrowotne. Co więcej, programy redukcji szkód wpisują się w pragmatyzm, w rozumieniu którego przyjmowanie niektórych substancji jest nieuniknione, a pewne nasilenie używania jest normą w społeczeństwie.
W uzasadnieniu prowadzenia programów redukcji szkód podkreśla się również, że spożywanie alkoholu jest decyzją każdego z nas. Jeżeli więc taki jest wybór pacjenta, należy doprowadzić do minimalizacji negatywnych konsekwencji związanych z nadużywaniem alkoholu.
Źródła:
Programy redukcji szkód opracowane przez PARPA http://parpa.pl/index.php/lecznictwo-odwykowe/programy-redukcji-szkod
Rekomendacje do realizowania i finansowanie gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2019 roku (PARPA)
Agnieszka Samochowiec, Magdalena Chęć, Łukasz Kołodziej, Jerzy Samochowiec, „Zaburzenia używania alkoholu – czy nowe kryteria diagnostyczne implikują zmianę strategii terapeutycznych?”, ScienceDirect https://core.ac.uk/download/pdf/82320274.pdf