Podstawowym założeniem w pracy terapeutycznej z pacjentem uzależnionym od alkoholu jest abstynencja. Zarówno spotkania indywidualne, jak i grupowe są nakierowane na naukę życia w trzeźwości, rozwiązywanie osobistych problemów bez „uciekania” w alkohol oraz wskazywanie możliwości rozwoju osobistego i podążania inną niż dotychczas drogą.
Podjęcie abstynencji, a więc rezygnacja ze spożywania alkoholu, przez osobę pijącą nałogowo jest procesem, jednak często jest też traktowane w kategoriach zmian rozwojowych. Wskazuje się, że podjęcie decyzji o zaprzestaniu picia to nowy etap w życiu osoby uzależnionej, dzięki której możliwe będzie dokonanie kolejnych zmian, zwłaszcza w sferze intelektualnej czy behawioralnej.
Abstynencja pierwszym krokiem
Należy jednak podkreślić, że abstynencja w przypadku osób uzależnionych od alkoholu jest jedynie pierwszym krokiem na drodze do trzeźwości. Nie jest ona lekarstwem na chorobę alkoholową i samo niepicie nie zagwarantuje powrotu do zdrowia.
W procesie przechodzenia od picia do abstynencji (w ramach terapii stacjonarnej w placówce odwykowej) wskazuję się na 4 etapy:
I etap: sprowadza się do uznania własnej bezsilności wobec alkoholu i przyznania się (w procesie terapeutycznym) do bycia alkoholikiem. Doświadczając tzw. zespołu odstawiennego, trzeźwiejący alkoholicy nie potrafią odróżnić sytuacji mniej od bardziej stresujących i często reagują nieproporcjonalnie gwałtownie. Należy przy tym pamiętać, że stres nasila objawy zespołu odstawiennego, a duża intensywność zespołu odstawiennego zwiększa poziom stresu. Dlatego na tym etapie praca terapeutyczna jest wskazana zwłaszcza w obszarze radzenia sobie ze stresem.
II etap: związany jest z uległością pacjenta wobec choroby. Przyznanie się do utraty kontroli nad swoim życiem, a więc świadomość porażki, generuje w nim bezsilność, lęki, stany depresyjne, zaburzenia snu. Uczucia dezorientacji, chaosu, trudności z koncentracją uwagi, pamięcią i nieumiejętność rozwiązywania problemów są stanami typowymi dla pierwszego etapu trzeźwienia i mijają w trakcie dalszego zdrowienia. Dlatego jednym z ważnych elementów terapii powinno być uświadomienie chorym, że mają prawo przeżywać te negatywne emocje, ponieważ nieświadomość tego faktu może wzmagać w nich objawy zespołu abstynencyjnego. Na tym etapie ważna jest również praca nad przełamywaniem ciągłego myślenia o alkoholu oraz łagodzenie lęków przed powrotem do picia.
III etap: pacjenci na tym etapie akceptują własną odpowiedzialność za powrót do zdrowia. Jednocześnie wciąż brakuje im realistycznego spojrzenia w przyszłość, ponieważ nie zdają sobie sprawy z trudności w utrzymaniu abstynencji, z jakimi przyjdzie im się zmierzyć po opuszczeniu ośrodka odwykowego. Z jednej więc strony – zaprzeczając jakimkolwiek problemom – doświadczają nastroju „miodowego miesiąca”, z drugiej zaś – depresji, wynikającej z żałoby po utracie alkoholu. Dlatego terapia na tym etapie powinna się skupiać na wspieraniu zachowań o charakterze abstynencyjnym.
IV etap: typowe jest tu nasilenie refleksji u osoby uzależnionej od alkoholu. Ponieważ zaczyna ona obawiać się o swoją przyszłość, konstruktywnie szuka skutecznych sposobów radzenia sobie po zakończeniu tego etapu terapii. To moment, w którym praca terapeutyczna powinna się koncentrować właśnie na dostarczaniu wiedzy i narzędzi umożliwiających radzenie sobie w przyszłości, m.in. dzięki uczestnictwu w dalszym etapie leczenia oraz udziale w grupach samopomocy.
Nie tylko abstynencja, ale też rozbrajanie mechanizmów choroby
Trzeźwienie jest procesem, który rozpoczyna się od podjęcia całkowitej abstynencji. Proces ten polega bowiem nie tylko na wyeliminowaniu z życia alkoholu, ale przede wszystkim na rozbrojeniu „pijanych nawyków” i mechanizmów uzależnienia, które ukształtowały się w trakcie rozwoju uzależnienia i które pozostają aktywne mimo przerwania picia. Jeśli nie zostaną przepracowane w procesie terapeutycznym, jest wysoce prawdopodobne, że „przyciągną” alkohol z powrotem. Nie ma więc trzeźwienia bez abstynencji, czyli odstawienia substancji, podobnie jak samo niepicie nie gwarantuje bycia trzeźwym.
Więcej o celach terapii uzależnienia od alkoholu
Źródła:
http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/62-wiat-problemow/587-abstynencja-alez-tak.html
Jadwiga Fudała „Leczenie osób uzależnionych od alkoholu i ich bliskich. Stan obecny i pożądane kierunki zmian”, PARPA http://www.wws.wzp.pl/sites/default/files/jadwiga_fudala_parpa_-_nowe_trendy_w_leczeniu_f10_i_rodzin.pdf
Iwona Niewiadomska, Marta Sikorska-Głodowicz, „Uzależnienia. Fakty i mity. Alkohol”, Gaudium, Lublin 2004