Uzależnienie od hazardu – diagnoza

Diagnozowanie uzależnienia od hazardu powinno mieć miejsce w oparciu o wywiad i rozmowę kliniczną. Choć jest to najlepiej przebadanie i opisane zaburzenie spośród uzależnień behawioralnych, nadal można znaleźć rozbieżności na temat definicji tego zaburzenia. Czym jest uzależnienie od hazardu?

Uzależnienie od hazardu jest uznawane za jednostkę chorobową od przeszło 30 lat. Wówczas (DSM – IV) „patologiczny hazard” umieszczono w kategorii zaburzeń kontroli impulsów. W piątej rewizji klasyfikacji DSM (DSM–V) oraz Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) zaburzenia związane z hazardem są umieszone w grupie „zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania” w podkategorii „zaburzeń nie związanych z substancjami”. To zaburzenia nawyków i popędów wraz z kleptomanią czy piromanią. Kryteria diagnostyczne zawarte w klasyfikacji DSM–V poszerzają go o obszar etiologiczny (angażowanie się w hazard jako nieadaptacyjny sposób radzenia sobie ze stresem).

Uzależnienie od hazardu wg WHO

WHO definiuje go jako powtarzanie działań związanych z uprawianiem hazardu bez jasnej, racjonalnej motywacji. Co więcej, zachowań tych nie można kontrolować i zazwyczaj szkodzą one danej osobie i jej otoczeniu. Ponadto, często działania te prowadzą do problemów natury osobistej, społecznej i zawodowej. I choć uzależnienie od hazardu stanowi najlepiej poznany rodzaj uzależnień behawioralnych, nadal potrzebne są badania nad rolą, jaką w procesie uzależniania się odgrywają m.in. czynniki neurologiczne i psychologiczne (zarówno ryzyka, jak i ochrony).

Kryteria uzależnienia od hazardu

Zgodnie z  klasyfikacją DSM–V, aby mówić o uzależnieniu ud hazardu, muszą się pojawić co najmniej cztery z poniższych objawów (występujących w ciągu ostatnich 12 miesięcy):

1. Angażowanie się w coraz większym stopniu w hazard, w celu uzyskania satysfakcji (pobudzenia), np. poprzez przeznaczanie na hazard coraz wyższych sum pieniędzy.
2. Doświadczenie frustracji, zdenerwowania i rozdrażnienia w sytuacji braku możliwości grania lub podczas prób zaprzestania.
3. Podejmowanie kolejnych (nieudanych) prób kontrolowania, ograniczenia lub powstrzymywania się od hazardu.
4. Narastające zaabsorbowanie hazardem i/lub zdobywanie środków na jego uprawianie.
5. Angażowanie się w gry hazardowe jako nieadaptacyjny sposób radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania problemów czy poprawienia złego nastroju.
6. Po każdej stracie pieniędzy na grę – próba „odegrania się”.
7. Ukrywanie prawdy na temat częstotliwości grania, poziomu zaangażowania czy ilości straconych pieniędzy. Słowem: rozmiarów problemu – okłamywanie siebie, rodziny, terapeuty.
8. Zagrożenie lub utrata z powodu hazardu ważnych związków emocjonalnych, możliwości edukacyjnych, zawodowych, itp.
9. Szukanie u innych osób pomocy finansowej w celu spłacenie długów hazardowych.

W trakcie diagnozowania ważne jest ustalenie, czy objawy maja charakter stały, czy są to epizody grania oraz czy osoba znajduje się we wczesnej, czy może w trwałej remisji.

Stopień nasilenia zaburzenia związanego z hazardem określa się następująco:

• Łagodny – jeśli jest spełnionych 4-5 kryteriów,
• Umiarkowany – gdy spełnionych jest 6-7 kryteriów,
• Ciężki – przy 8-9 przesłankach.

Uzależnienie od hazardu w klasyfikacji ICD-10

Wg ICD-10 uzależnienie od hazardu klasyfikuje się jako zaburzenie nawyków i popędów. Mogą o nim świadczyć coraz częściej powtarzające się epizody grania prowadzące do naruszenia norm społecznych, zawodowych, materialnych czy rodzinnych. Jeśli zdarza się to częściej niż dwa razy w roku – warto zachować czujność. Pojawiają się kłamstwa w celu pozyskania możliwości grania. Osoba coraz częściej opisuje intensywny, trudny do opanowania pociąg do gier. Jest zajęta rozmyślaniem o grach i potencjalnych scenariuszach wygranej. Dodatkowo, granie ma miejsce pomimo zakłócenia codziennego funkcjonowania.

W przypadku uzależnienia od hazardu mamy do czynienia z różnymi zniekształceniami poznawczymi. Są to np. iluzja kontroli, zaprzeczenie, fantazjowanie. Częste jest też unikanie odpowiedzialności, obwinianie innych, niewłaściwa ocena prawdopodobieństwa czy „prawie wygrana”, która jest traktowana jako wygrana. Osoba z uzależnieniem ma także przekonania, np.: nie gram codziennie, inni też grają, mogę przestać, gdy zechcę, gdybym miał inną pracę, to bym nie grał, itp.

Osoby z uzależnieniem od hazardu często też cechują się utratą częściowej kontroli nad własnym życiem. Mają problemy z podejmowaniem decyzji, trudności w zdefiniowaniu, kim są. Osoba niegrająca w sposób szkodliwy jest w stanie po kilku przegranych odstąpić od aktywności, realnie oceniając swoje szanse i ryzyko.

Źródła:

„Uzależnienia behawioralne”, Lidia Cierpiałkowska, Iwona Grzegorzewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018

„Uzależnienia behawioralne: profilaktyka i terapia”, Magdalena Rowicka, KBPN, Warszawa 2015

„Profilaktyka uzależnienia od hazardu oparta na dowodach naukowych”, Justyna Kusztal, Małgorzata Piasecka, Aleksandra Nastazjak, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, KBPN, Kraków 2021

„Hazard i inne uzależnienia behawioralne : doniesienia z badań” pod redakcją Iwony Niewiadomskiej, Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej „Res Humanae”, Warszawa 2015