Wzrastanie w domu, w którym rodzic/opiekun jest uzależniony od alkoholu wpływa na kształtowanie się sposobu myślenia i funkcjonowania dziecka. Ono natomiast może doprowadzić do zaburzeń w życiu dorosłym. Badacze sprawdzili, jaki jest związek między DDA i depresją.
W rodzinie z problemem alkoholowym ważnym czynnikiem jest koncentracja życia rodzinnego wokół osoby z problemem alkoholowym, a nie wokół dziecka i jego potrzeb oraz niejednokrotnie zdarzające się sytuacje o charakterze przemocowym. Oczywiście dorośli, którzy jako dzieci wychowywali się w rodzinach z problemem alkoholowym, różnią się między sobą poziomem przystosowania i głębokością pojawiających się zaburzeń. Zależy to od siły czynników urazowych oraz chroniących. Niebagatelne znaczenie ma także postępowanie i funkcjonowanie rodzica/opiekuna nieuzależnionego, atmosfera w domu oraz relacje z rodzeństwem czy innymi członkami bliskiej rodziny.
Pomimo tego zróżnicowania, dzieci z rodzin z problemem alkoholowym generalnie są uznawane za grupę osób bardziej narażoną na występowanie zaburzeń eksternalizacyjnych (np. nadużywanie alkoholu czy zachowania aspołeczne) i internalizacyjnych (np. zaburzenia afektywne, takie jak depresja). Stale poszukiwane są teorie wyjaśniające przyczyny i skutki wczesnodziecięcych doświadczeń. Jedną z takich teorii jest teoria schematów Jeffreya Younga. Zwraca ona szczególną uwagę na doświadczenia z wczesnego dzieciństwa w powstawaniu nieadaptacyjnych schematów. One natomiast rzutują na postrzeganie samego siebie i funkcjonowanie w relacjach daleko wykraczając poza okres dzieciństwa. Równocześnie, wychowywanie się w domu, w którym występuje problem alkoholowy, przyczynia się do zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń emocjonalnych.
DDA i depresja
W związku z powyższym podjęto się zbadania, jakie nieadaptacyjne schematy dominują u osób DDA, a także jaki jest związek między owymi schematami a objawami depresyjnymi u DDA. W badaniu zastosowano narzędzia, które pozwalają na określenie nasilenia stanu depresyjnego, nie tylko poprzez oszacowanie stanów wewnętrznych i samopoczucia (objawy internalizacyjne), ale także poprzez zachowania (objawy eksternalizacyjne). Okazało się, że istnieje znaczna współzależność między większością nieadaptacyjnych schematów a objawami depresji. Zwłaszcza odnosi się to do schematów z obszaru osłabiona autonomia, nakierowanie na innych i nadmierna czujność. Zauważono również, że schematy z obszaru uszkodzone granice są silnie powiązane z eksternalizacyjnymi objawami depresji. Badano również, które nieadaptacyjne schematy występujące u DDA różnicują osoby z depresją od tych, które na nią nie chorują. Takimi schematami okazały się: nieufność, izolacja/wyobcowanie, defekt, porażka, zależność, podporządkowanie, podatność na zranienie i chorobę, poszukiwanie uznania, słaba kontrola, pesymizm i samokaranie. Ponadto wykazano, że schematy takie jak: uwikłanie, samopoświęcenie, wysokie standardy i zahamowanie emocjonalne wpływają na nasilanie objawów eksternalizacyjnych depresji.
Zwrócona zostaje uwaga, że występowanie owych schematów (zwłaszcza wpływających na objawy eksternalizacyjne) i ich wyjściowy wysoki poziom u osób DDA powoduje częste występowanie irytacji, wybuchów złości, nadaktywości, zachowań ryzykownych i wycofywania się z relacji z innymi. Badacze stawiają pytanie, czy rzeczywiście są to cechy charakterologiczne osób DDA (jak zwykle się je przypisuje tej grupie), czy może jednak są to objawy depresji. Uznają, że zagadnienie to wymaga dalszych badań.
Przeprowadzone badanie sugeruje również, że zastosowanie terapii schematów w grupie osób wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym jest w pełni uzasadnione i może efektywnie wpływać na poprawę jakości życia tych osób.
Źródło:
Chodkiewicz J., Kasprzak Z., Wczesne nieadaptacyjne schematy poznawcze a typowe i atypowe objawy depresji u Dorosłych Dzieci Alkoholików, Alkoholizm i Narkomania, 2018, 31, 2.
Fot. Volkan Olmez, Unsplash.com
