Skip to main content
przywiązanie
11 kwietnia 2022

przywiązanieWięź, jaka powstaje między rodzicem a dzieckiem, jest wyjątkowa. Zwłaszcza między dzieckiem a matką. Teoria przywiązania wyjaśnia niebagatelny wpływ wczesnodziecięcej więzi na rozwój emocjonalny człowieka.

Szczególnie ważna jest tzw. figura matki i rola kobiety jako opiekuna w procesie kształtowania się więzi. Wydaje się, że niewiele potrzeba, aby zbudować z dzieckiem ufną więź. Wystarczy być blisko, kochać, rozpoznawać potrzeby dziecka i adekwatnie na nie reagować. Podkreśla się matczyną dostępność, gotowość i otwartość do reagowania na sygnały wysyłane przez dziecko. Niestety nie w każdej rodzinie taki właśnie bezpieczny styl przywiązania udaje się stworzyć. Jak to przekłada się na rozwój emocjonalny dziecka?

Więź matka-dziecko

Jest to relacja wyjątkowa. Dokładna analiza przebiegu formowania się jej i przyjrzenie się jakości więzi uczuciowych dziecka daje szansę pełniejszego zrozumienia mechanizmów kierujących jego rozwojem. To niezwykle ważne, aby rozumieć różnorodne nieprawidłowości występujące w zachowaniu dzieci i nastolatków.

Czym jest przywiązanie?

Twórcą teorii przywiązania jest John Bowlby. Wg niego „dziecko jest przywiązane do kogoś wtedy, gdy przejawia ono silną skłonność do poszukiwania bliskości i kontaktu z tą konkretną osobą, zwłaszcza w pewnych szczególnych sytuacjach”. Sytuacje, o jakich mówi Bowlby to momenty, w których dziecko jest przestraszone, zmęczone lub chore. Skłonność do takiego zachowania jest atrybutem dziecka i zmienia się bardzo powoli w miarę upływającego czasu i nie ma na niego wpływu aktualna sytuacja. Oznacza to, że więź łącząca dziecko z rodzicem jest pierwotna oraz biologicznie uwarunkowana i zakorzeniona, a jednocześnie wyposażająca człowieka w momencie przyjścia na świat w predyspozycje tworzenia więzi.

Bowlby rozwija tę definicję jeszcze o jeden element – zachowania przywiązaniowe. To wszelkie formy aktywności dziecka podejmowane przez nie w celu uzyskania i/lub utrzymania pożądanej bliskości.

Style przywiązania

Bazując na założeniach zaproponowanych przez Bowlby’ego, możliwe jest wyróżnienie czterech stylów przywiązania, zbudowanych na więziach o określonym charakterze. Dziecko może wypracować określony styl przywiązania, ale tylko jeden z nich jest stylem bezpiecznym. Pozostałe trzy mają charakter szkodliwy. Styl przywiązania można określić już u dzieci rocznych lub półtorarocznych. Co więcej tworzenie się więzi przebiega w taki sam sposób u wszystkich ludzi, czyli jest uniwersalne, niezależne od kultur.

Wczesnodziecięca więź z opiekunem może determinować to, w jaki sposób dziecko będzie tworzyło kolejne więzi w życiu. Ma wpływ na jego rozwój emocjonalny i ewentualne zaburzenia. Prawidłowo budowana relacja sprawia, że dziecko postrzega świat jako pozytywne, bezpieczne miejsce i siebie jako jego wartościową część.

BEZPIECZNY styl przywiązania (secure attachment)

Charakterystyczne w relacji matka-dziecko w takim przypadku jest to, że dziecko nie upewnia się nieustannie, czy matka jest obecna w pobliżu. Jest ona raczej bezpiecznym punktem odniesienia. Swego rodzaju „bazą” umożliwiającą oddalenie się od niej, poznanie otoczenia, a następnie powrót. Dzieci, które przejawiają ten styl przywiązania, po wyjściu mamy odczuwają niepokój, ale gdy tylko ona wraca, radośnie ją witają i cieszą się z jej obecności. Styl ten cechuje się poczuciem bezpieczeństwa i zaufaniem. Mama jest wrażliwa, dostępna, uważna na potrzeby dziecka.

W takiej relacji dzieci chętnie poznają świat, potrafią bawić się dłużej i z większym skupieniem, a także okazują więcej pozytywnych emocji. Wychowywane tak starszaki na etapie szkolnym oceniane są przez nauczycieli jako empatyczne, ze zdolnością podejmowania inicjatywy i wyższymi kompetencjami w relacjach społecznych. Co jednak najważniejsze, przekłada się to na życie dorosłe. Osoby te bowiem same postrzegają siebie jako wartościowe, skuteczne i są otwarte na innych. Wydają się być bardziej odporne psychicznie, empatyczne oraz cechuje je umiejętność kontrolowania uczuć.

Dostępność fizyczna i emocjonalna opiekuna oraz wrażliwość i gotowość do reagowania na sygnały dziecka stanowią najważniejsze czynniki determinujące rozwój ufnego wzorca przywiązania.

LĘKOWO-AMBIWALENTNY styl przywiązania (resistant-ambivalent attachment)

U dzieci, które wypracowały ten styl przywiązania, obserwowano wysoki poziom niepokoju podczas nieobecności matki, jednak gdy znikała, wcale aktywnie jej nie poszukiwały. Gdy wracała – z trudnością uspokajały się, manifestując w ten sposób swoje niezadowolenie. Jak podkreślają badacze, dochodziło tu do starcia dwóch interesów: odrzucenia matki i jednoczesnego szukania kontaktu z nią. Wynika to z braku pewności co do dostępności i przewidywalności zachowań rodzica. Jeśli jego reakcje są niespójne i nieprzewidywalne, osłabia to poczucie bezpieczeństwa w relacji. Dziecko chciałoby poznawać otoczenie, ale jest w nim dużo emocji: rozdrażnienia, gniewu lub bierności.

Przejawianie tego stylu przywiązania w dzieciństwie w przyszłości może skutkować wysokim poziomem lęku i niepewności w sytuacjach społecznych, brakiem umiejętności rozwiązywania problemów, poczuciem zależności od innych, mniejszą zdolnością do podejmowania aktywności w grupie, a przede wszystkim – brakiem poczucia sprawczości, co pociąga za sobą frustrację.

UNIKAJĄCY styl przywiązania (avoidant attachment)

To model typowy dla dzieci, które zdawały się nie przejmować nieobecnością matki, nie okazując symptomów podenerwowania i kontynuując swoją aktywność. Gdy mama pojawiała się po czasie, ignorowały ją i traktowały na równi z innymi osobami. Taka pozorna obojętność i brak emocji mogą być jednak błędnie interpretowane jako spokój. Tak bowiem dzieje się, gdy mimo silnej potrzeby kontaktu z rodzicem, zwłaszcza w sytuacji zagrożenia, mama nie jest dostępna, nie reaguje na potrzeby dziecka lub wręcz je ignoruje. Ten względny spokój jest więc swoistym mechanizmem obronnym.

W przyszłości powoduje to niską samoocenę. Osoby dorastające w tak wypracowanym stylu przywiązania w kontaktach z rówieśnikami są wrogie lub zdystansowane. Cechuje je lękliwość i uległość – często modyfikują swoje zachowania tak, aby przypodobać się rodzicowi. Finalnie prowadzić to może do izolowania się od innych, braku zaangażowania społecznego i unikania głębokich relacji międzyludzkich.

ZDEZORGANIZOWANY styl przywiązania (disorganized attachment)

Mówi się o nim w sytuacji, gdy zachowania dzieci nie można jednoznacznie przypisać do wyżej wymienionych kategorii, a jednocześnie obserwuje się, że aktywność dziecka jest niespójna, pozbawiona celu, intencji, wydaje ono sprzeczne komunikaty. Wydaje się, że mama jest dla niego jednocześnie bezpieczną przystanią i źródłem zagrożenia.

To często efekt zachowań matek stale zaniedbujących lub krzywdzących albo niepotrafiących sobie poradzić we własnym doświadczeniu jakichś traumatycznych przeżyć czy sytuacji strat. Dzieci więc reagują chaotycznie i jest to ich mechanizm obronny. Często są pobudzone, lękliwe, nieporadne, kompulsywne, niezwykle czujne i dążą do kontrolowania otoczenia.

Źródło:

http://zn.wsbip.edu.pl/sectioa/images/aktualnosci/zeszyty/011-2018/109-125.PDF
Fot. Jonathan Daniels, Unsplash.com

Zostaw swój komentarz:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Mogą Cię zainteresować:

Smutna kobieta i smutny mężczyzna na tle białej ściany

Partner przestał pić – i co dalej? O trudnościach osób bliskich

Piękna kobieta na polu o wschodzie słońca

„Przeszłość źródłem siły”. Jak terapia DDA zmienia perspektywę

Rodzina na konsultacji terapeutycznej

Interwencja – metoda tylko dla uzależnionych od alkoholu?

Przebaczenie a wczesne nieadaptacyjne schematy i trauma wśród kobiet posiadających rodzica z zaburzeniami używania alkoholu

The owner of this website has made a commitment to accessibility and inclusion, please report any problems that you encounter using the contact form on this website. This site uses the WP ADA Compliance Check plugin to enhance accessibility.