W minionych 45 latach wskaźniki samobójstw wzrosły o 60%. W przeszłości wskazywano wiele różnorodnych czynników zwiększających ryzyko zachowań samobójczych. Wykazano również, że istotną zmienną znacznie zwiększającą prawdopodobieństwo śmierci samobójczej jest problemowe używanie alkoholu. Przyczynia się ono do aż pięciokrotnie większego ryzyka samobójstwa.
Badania przeprowadzone na rodzeństwach ze Szwecji wykazały, że gdy u jednego z rodzeństwa rozpoznano uzależnienie od alkoholu, to u pozostałego rodzeństwa ryzyko zachowań samobójczych jest znacznie podwyższone. To prawdopodobieństwo jest jeszcze wyższe gdy rozpoznanie uzależnienia nastąpiło w niedawnym czasie. Zaobserwowano analogiczne podłoże genetyczne uzależnienia od alkoholu i zachowań samobójczych. Równocześnie związek czasowy między ryzykiem próby samobójczej a rozpoznaniem uzależnienia wskazywałby, że czynniki środowiskowe także odgrywają ważną rolę.
Opisywane badanie przeprowadzono na danych z kilku szwedzkich rejestrów. Do grupy badanej włączano osoby, które mają jedno lub dwójkę rodzeństwa. Obserwacje rozpoczynały się od 15 r.ż. i kończyły w przypadku śmierci, wyjazdu ze Szwecji lub w 2012 roku (w tym roku skończyła się pełna dostępność potrzebnych danych). Poza danymi dotyczącymi uzależnienia od alkoholu oraz prób samobójczych, uwzględniono również informacje dotyczące wykształcenia rodziców, liczbę rodzeństwa, jego płeć i różnice wieku pomiędzy rodzeństwem. W toku badań dokonywano wielu analiz statystycznych, stawiając w punkcie centralnym (jako tzw. probanta) różne osoby z rodzeństwa i badając pozostałe korelaty.
Przeprowadzone analizy wskazują na korelację pozytywną pomiędzy uzależnieniem od alkoholu rodzeństwa a próbami samobójczymi osoby badanej. Zaobserwowano również, że na ową zależność nie wpływa w istotny sposób płeć rodzeństwa, zaś jest bardziej wyraźna pośród badanych, którzy sami nie mają historii problemów z alkoholem. Opisywane badanie wskazało, że zależność pomiędzy uzależnieniem od alkoholu i próbami samobójczymi osób badanych bardziej manifestuje się u mężczyzn niż u kobiet. Okazuje się również, że wpływ uzależnienia rodzeństwa na ryzyko próby samobójczej u badanego nie jest tak znaczny, gdy u badanego rozpoznano problemowe picie alkoholu.
Zwiększone ryzyko próby samobójczej osoby badanej, gdy jej rodzeństwo cierpi na uzależnienie od alkoholu, jest wyjaśniane stresem związanym z kontaktem z osobą uzależnioną. To ryzyko jest tym większe, im mniej czasu minęło od rozpoznania uzależnienia (w miarę jego upływu to ryzyko się zmniejsza). Co ciekawe jeśli osoba badana sama jest osobą uzależnioną od alkoholu to ryzyko dokonania przez nią próby samobójczej nie jest zależne od upływającego czasu. Niemniej dalsze badania na rodzeństwach, w których więcej niż jedno z nich jest uzależnione od alkoholu, i wpływu tej zmiennej na ryzyko prób samobójczych wymagają kontynuacji.
Innym ograniczeniem przeprowadzonego badania było bazowanie jedynie na oficjalnych danych dotyczących hospitalizacji czy przestępstw popełnianych pod wpływem alkoholu, co niekoniecznie dowodzi uzależnieniu tych osób od alkoholu (choć oczywiście może wskazywać na problematyczne jego używanie, ale nie musi). Podobne ograniczenie dotyczy także prób samobójczych, ponieważ nie każda z nich kończy się interwencją medyczną, co może osłabiać uzyskane wyniki. Inne z nich dotyczą kwestii, których siłą rzeczy nie obejmują suche dane, np. wzajemnego wsparcia w rodzeństwie, ciepła, poczucia satysfakcji życiowej, itp. Podsumowując, dalszych badań wymaga określenie, jakie mechanizmy leżą u podłoża zwiększonego ryzyka prób samobójczych u rodzeństwa osób uzależnionych od alkoholu (bądź jakie czynniki mogą to ryzyko zmniejszyć).
Źródło:
Stephenson M.E., Loon S.L., Salvatore J.E., Sunquist J., Kendler K.S., Sundquist K., Edwards A.C., Sibling alcohol use disorder is associated with increased risk for suicide attempt, Clin Psychol Sci., 2022 Mar, 10(2);374-382.
