Pacjenci będący w terapii najczęściej ze smutkiem opisują sytuacje, gdy z powodu stwierdzenia u nich objawów choroby alkoholowej mieli utrudniony dostęp do różnych form pomocy: ze strony służb porządkowych, ratownictwa medycznego, po zgłoszeniu się do SOR, w ośrodkach pomocy społecznej, w ośrodkach pomocy prawnej. W odniesieniu do sytuacji panującej na oddziale, dotyczą one przykładowo jakości wyżywienia lub warunków pobytu – mówi Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta. Jakie są prawa pacjenta w terapii uzależnienia?
Redakcja: Jakie prawa pacjenta przysługują osobom uzależnionym od alkoholu podczas terapii?
Bartłomiej Chmielowiec: Osoby leczące się z uzależnienia od alkoholu posiadają takie same prawa jak wszyscy inni pacjenci. Należy jednak zwrócić uwagę, że terapia dla osób uzależnionych od alkoholu może odbywać się w różnych formach i nie zawsze w ramach udzielania świadczeń zdrowotnych w rozumieniu przepisów prawa. Prawa pacjenta przysługują tylko osobom zwracającym się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającym ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Dlatego zanim udamy się na terapię do wybranego miejsca warto sprawdzić czy placówka ma zarejestrowaną działalność leczniczą, co jest równoznaczne z tym, że są w niej udzielane świadczenia zdrowotne. W sieci znajduje się ogólnodostępny „Rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą”. W podmiotach zarejestrowanych jako wykonujące działalność leczniczą jesteśmy pacjentami i możemy korzystać z pełni naszych praw.
Prawa pacjenta zostały szczegółowo wymienione w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 1127 z póź. zm.). Pacjenci posiadają: 1) prawo do świadczeń zdrowotnych; 2) prawo do informacji o swoim stanie zdrowia; 3) prawo do tajemnicy informacji ze sobą związanych; 4) prawo do wyrażenia zgody lub jej odmowy na udzielenie świadczeń zdrowotnych; 5) prawo do poszanowania intymności i godności; 6) prawo dostępu do dokumentacji medycznej; 7) prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza; 8) prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych; 9) prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego; 10) prawo do opieki duszpasterskiej; 11) prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie.
Jednak podjęcie leczenia odwykowego w placówce stacjonarnej może wiązać się z ograniczeniem pewnych swobód. Jakie prawa mogą zostać ograniczone? W jaki sposób pacjenci proszeni są o zgodę na takie działania?
Ograniczenie praw pacjenta jest możliwe w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemiologicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, natomiast prawo do kontaktu osobistego z innymi osobami (będące częścią prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) może być ograniczone także ze względu na możliwości organizacyjne podmiotu. Pacjenci nie muszą być proszeni o zgodę na ograniczenie praw, powinni być jednak poinformowani o wprowadzonych ograniczeniach.
O czym jeszcze powinna być poinformowana osoba uzależniona od alkoholu podczas przyjęcia do placówki leczniczej?
Osoba przyjmowana do placówki leczniczej powinna być poinformowana o regulaminie obowiązującym na oddziale. Regulamin taki określa sposób i warunki udzielania świadczeń zdrowotnych w tym miejscu. Zapisy regulaminowe dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych będą określały jak są w praktyce respektowane prawa pacjenta w tej placówce. W wielu miejscach pacjenci przed rozpoczęciem leczenia zawierają z personelem terapeutycznym pisemny kontrakt, w którym określony jest sposób i warunki udzielania świadczeń, a więc prawa i obowiązki pacjenta oraz prawa i obowiązki personelu.
Jak często i na co skarżą się pacjenci uzależnieni od alkoholu uczestniczący w terapii?
Najczęściej ze smutkiem opisują oni sytuacje, gdy z powodu stwierdzenia u nich objawów choroby alkoholowej mieli utrudniony dostęp do różnych form pomocy: ze strony służb porządkowych, ratownictwa medycznego, po zgłoszeniu się do SOR, w ośrodkach pomocy społecznej, w ośrodkach pomocy prawnej. W odniesieniu do sytuacji panującej na oddziale dotyczą one przykładowo jakości wyżywienia lub warunków pobytu.
Jak prawa pacjenta wyglądają w relacji z terapeutą? Czy są respektowane czy też zdarza się, że terapeuci nadużywają swojej pozycji?
Zwykle problemy pojawiające się w relacji pacjent – terapeuta wynikają z zakłócenia procesów terapeutycznych i są rozwiązywane w ramach prowadzonej terapii – indywidualnie, w grupie terapeutycznej, podczas superwizji.
Czy ośrodki lecznicze szkolą swój personel z zakresu praw pacjenta?
W ośrodkach leczniczych stacjonarnych w ochronie praw pacjenta pomagają Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. Osoby te są pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta i na miejscu służą pomocą pacjentom, ich bliskim oraz pomagają personelowi we właściwej realizacji praw pacjenta. Rzecznicy zwracają uwagę, że personel ośrodków leczenia uzależnień jest zaznajomiony z prawami pacjenta i stosuje je w praktyce.
Gdzie może dochodzić swoich prac pacjent, który czuje, że jego prawa zostały pogwałcone?
Pacjenci mogą zwracać się na miejscu w placówce do Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. W oddziałach na tablicach ogłoszeń, w których pracują Rzecznicy znajdują się informacje o sposobach kontaktu, również na stronie internetowej Rzecznika Praw Pacjenta. Pacjenci mogą też skorzystać z Telefonicznej Informacji Pacjenta pod bezpłatnym numerem telefonu 800 190 590, czynnej od pn. – pt. w godz. 8.00 – 18.00. Z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta można kontaktować się także kierując korespondencję na adres Biura Rzecznika Praw Pacjenta (ul. Młynarska 46, 01-171 Warszawa), faksem (22) 506-50-64 lub pocztą elektroniczną: kancelaria@rpp.gov.pl.
Dziękuję za rozmowę.
Bartłomiej Chmielowiec – Rzecznik Praw Pacjenta, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Ukończył także studia podyplomowe na kierunku rachunkowość na Wydziale Zarządzania i Informatyki Uniwersytetu Ekonomicznego im. Oskara Langego we Wrocławiu. Jest radcą prawnym wpisanym na listę Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zdobywał m.in. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów jako Radca Szefa KPRM, a później Koordynator Zespołu ds. gospodarczych w Departamencie Komitetu Stałego Rady Ministrów. Przez wiele lat pracował na stanowisku Głównego Specjalisty w Wydziale Prawnym Biura Rzecznika Finansowego (wcześniej Rzecznika Ubezpieczonych). Jest autorem licznych publikacji naukowych oraz popularno-naukowych z zakresu problematyki prawa cywilnego, odszkodowawczego i ubezpieczeniowego.
