Objawy psychopatologiczne a grubość kory mózgowej u mężczyzn z ciężkimi zaburzeniami używania alkoholu

Lęk i depresja to stany psychopatologiczne często współwystępujące z ciężkimi zaburzeniami związanymi z używaniem alkoholu (SAUD). Objawy te na ogół ustępują wraz z abstynencją, ale u niektórych pacjentów mogą się utrzymywać, zwiększając ryzyko nawrotu.

Mózg, podobnie jak większość narządów, jest podatny na uszkodzenia spowodowane nadmiernym spożyciem alkoholu. Wiele dowodów dokumentuje uszkodzenia obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego u osób z ciężkimi zaburzeniami związanymi z używaniem alkoholu (SAUD). Przyspieszone globalne kurczenie się (tj. atrofia) mózgu jest jednym z najczęstszych odkryć w neuroobrazowaniu, z powtarzającymi się obserwacjami redukcji istoty białej i szarej, szczególnie w móżdżku, wyspie i obszarach czołowych/skroniowych. Jednym ze sposobów zbadania tych zmian w mózgu jest pomiar grubości warstwy korowej (CT).

Grubość kory mózgowej u osób nadużywających alkoholu

CT odpowiada odległości metrycznej między odpowiednimi punktami znajdującymi się na granicy kości rdzeniowej i istoty białej kory nowej. Waha się od 1 do 4,5 mm w zależności od obszarów mózgu, średnio około 2,5 mm i jest częścią objętości kory mózgowej wraz z powierzchnią korową i stopniem gyryfikacji. Obserwowano zmniejszenie CT przy długotrwałym nadużywaniu alkoholu i wiązało się to z nawrotami. Na poziomie behawioralnym SAUD często towarzyszą objawy depresyjne i lękowe. Niektórzy autorzy tłumaczą ten związek hipotezą samoleczenia, według której alkohol może łagodzić nieprzyjemne lub negatywne stany nastroju.

Lepsze zrozumienie współistniejących zaburzeń nastroju jest szczególnie ważne dla pacjentów z SAUD próbujących rzucić palenie, ponieważ mogą one zwiększać ryzyko nawrotu. Pacjenci zgłaszający silne objawy depresyjne/lękowe oprócz SAUD mogą mieć określone uszkodzenia strukturalne, a odpowiedzi można znaleźć poprzez badanie neurologicznych korelatów zaburzeń nastroju u tych pacjentów.

Zaburzenia nastroju u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami związanymi z używaniem alkoholu

Niedobory strukturalne i zmiany w CT zostały szeroko opisane w zaburzeniach nastroju. Badania nad dużymi zaburzeniami depresyjnymi, uogólnionymi zaburzeniami lękowymi i lękiem społecznym wykazały zmiany neuroanatomiczne w czole i skroni.

Bardzo niewiele badań oceniało strukturalne substraty obrazowania mózgu towarzyszących objawów nastroju u pacjentów z SAUD. Dwa badania obrazowania mózgu dotyczyły porównania pacjentów z SAUD z inną ustaloną diagnozą psychiatryczną i bez niej. Badania te dotyczyły wyłącznie zdiagnozowanych współistniejących chorób psychopatologicznych, a zatem nie dają wglądu we wpływ bardziej powszechnej depresji subklinicznej lub stanów lękowych (tj. łagodnych lub umiarkowanych objawów bez formalnej diagnozy psychiatrycznej).

Niniejsze badanie miało na celu pomiar grubości wstęgi korowej w populacji pacjentów z SAUD w odniesieniu do objawów depresyjnych i lękowych mierzonych podczas fazy detoksykacji. Ta faza ma szczególne znaczenie: pacjenci hospitalizowani z wysokim poziomem objawów depresyjnych i/lub lękowych na początku detoksykacji często doświadczają gwałtownego spadku objawów w ciągu 2–4 tygodni abstynencji. Mniejszość pacjentów ma jednak trwałe objawy. Celem badania było zatem zbadanie mózgowych korelatów nasilenia objawów związanych z nastrojem prezentowanych pod koniec programu detoksykacji, czyli 2–3 tygodnie po przyjęciu do leczenia. Na podstawie dostępnych wyników badania SAUD i wykazanego ścieńczenia kory w zaburzeniach nastroju badacze spodziewali się znacznego zmniejszenia grubości związanego z chorobami współistniejącymi.

Korelacja między grubością kory a depresją

W prawej półkuli grubość kory była istotnie i ujemnie związana z zagłębieniem w dużym skupisku w górnym obszarze skroniowym, ze szczytem skroniowym i przechodzącym przez obszar poprzeczny. Nie stwierdzono istotnej korelacji między grubością kory a zagłębieniem w lewej półkuli.

Korelacja między grubością kory a lękiem

W prawej półkuli grubość warstwy korowej była istotnie i ujemnie powiązana z lękiem w dużym skupieniu w środkowym obszarze skroniowym przechodzącym od nadbrzeżnego przez górny skroniowy i poprzeczny z częścią bieguna środkowego i skroniowego. W lewej półkuli grubość kory istotnie i ujemnie korelowała z lękiem w trzech regionach: dziobowy środkowy obszar czołowy z pars opercularis, orbitalis i triangularis, dolny obszar skroniowy z głównie zakrętem wrzecionowatym językowym i parahipokampem, nadbrzeżny, post-centralny, górny skroniowy, poprzeczny obszar skroniowy.

Podsumowując, badania pokazują, że pod koniec etapu detoksykacji nasilenie objawów depresyjnych i lękowych wiąże się ze zmniejszoną grubością kory mózgowej regionów zaangażowanych w procesy związane z emocjami. Sugeruje to, że u mniejszości pacjentów, u których utrzymują się objawy depresyjne i lękowe, obserwuje się zmiany w grubości kory mózgowej i zmiany te są zlokalizowane dokładnie w tych samych regionach, co u pacjentów cierpiących na ciężką depresję lub sam lęk. Może to oznaczać, że lęk i objawy depresyjne są przejściowe i nie są związane ze zmianami w mózgu u większości pacjentów z SAUD, ale ci, u których objawy utrzymują się, wykazują zmiany w mózgu w regionach, o których wiadomo, że są dotknięte u osób z rozpoznaniem depresji i/lub lęku.

Źródło:

Links between psychopathological symptoms and cortical thickness in men with severe alcohol use disorder: A Magnetic Resonance Imaging study, 2023